Bestuurlijke hoofdlijnen

Deze Kaderbrief vormt de opmaat naar de tweede helft van deze bestuursperiode. Sinds de vorige Kaderbrief (2020) werken we met de Strategische Agenda. Daarin geven we richting aan de ambities die we in ons Bestuursprogramma ‘Ruimte om te doen!’ hebben benoemd. Voor het jaar 2021 hebben we, vaak in samenwerking met maatschappelijke partners, diverse plannen en ambities op stapel staan. Op de uitbraak van het Covid-19 virus en alle gevolgen die dat in zeer korte tijd voor de samenleving heeft, proberen wij zo goed mogelijk in te spelen. De Coronacrisis heeft sociaal, economisch en maatschappelijk een enorme impact. Vaak negatief, maar er ontstaan soms ook nieuwe kansen! Zo lijkt de Coronacrisis een versneller voor transformaties zoals van globalisering naar glocalisering en het zelforganiserende vermogen in de samenleving ten aanzien van bijvoorbeeld zorg en energie.

Hulde voor de zelfredzaamheid, de veerkracht en de saamhorigheid die de Coevordense samenleving met tal van initiatieven heeft getoond! Maar onze samenleving kan het niet in alle gevallen helemaal zelf voor elkaar krijgen. Onze ondersteunende of faciliterende rol is soms nodig of zelfs vereist. In individuele situaties kan ons vangnet nodig blijven. Groepen in de samenleving stimuleren en prikkelen wij om in lastige situaties veerkracht te tonen, initiatieven te nemen en ook uit te voeren, eventueel in coproductie met ons als gemeente. Daarmee investeren we duurzaam in onze samenleving voor de lange termijn.

In deze Kaderbrief 2021 hebben we uiteraard aandacht voor deze situatie en nemen we u daarin mee aan de hand van de inmiddels bekende vier thema’s:
• Voorkomen
• Duurzaamheid
• Aantrekkelijk Coevorden en
• Coevorden Verbindt.

Verbindend Besturen vormt natuurlijk onze leidraad bij de uitwerking en de uitvoering van onze prioriteiten voor 2021. Alleen samen met onze inwoners en onze maatschappelijke partners zijn we in staat om onze ambities voor onze gemeente waar te maken. Uiteraard bespreken we daarom met hen wat onze en wat hun bijdrage aan het bereiken van de doelstellingen zal moeten zijn om de gezamenlijke ambities te kunnen realiseren.

In deze bestuurlijke paragraaf schetsen we u welke ontwikkelingen we voorzien voor 2021. Bij de besluitvorming over de programmabegroting vindt de afweging plaats of en hoe de ontwikkelingen in de begroting worden opgenomen en van een financiële vertaling worden voorzien.

Sociaal-economische gevolgen
De maatregelen waar de samenleving door de uitbraak van het Covid-19 virus mee te maken heeft, zijn zowel op sociaal als economisch gebied enorm. Ook in Coevorden. Vele zzp’ers en ondernemers maken zware tijden mee, met name in bepaalde sectoren. Ook houden we ernstig rekening met een zogenaamd “na-ijleffect”. Bij een aantal bedrijven manifesteren de economische gevolgen zich pas na verloop van tijd. De werkloosheid onder inwoners en daarmee het beroep op voorzieningen kan gaan toenemen. Natuurlijk willen wij de economische gevolgen van de Coronacrisis voor ondernemers en andere inwoners zo veel mogelijk beperken. We bouwen daarom samen met onze ondernemers en maatschappelijke partners verder aan een publieke infrastructuur die ook op dit onderdeel de veerkracht van de samenleving vergroot. Samen met hen gaan we bekijken op welke wijze we op de ontwikkelingen kunnen inspelen.

Financiële gevolgen
We maken ons zorgen over de financiële gevolgen voor de gemeentelijke begroting. We zijn van mening dat we onze financiën goed op orde hebben. Door de Coronacrisis gaan we echter inkomsten missen en kosten maken, zo voorzien wij. Te denken valt aan minder inkomsten uit bijvoorbeeld de toeristenbelasting, minder inkomsten uit de verkoop van bouwgrond en stijgende uitgaven door een groter beroep op bijstandsuitkeringen of door extra inzet van boa’s en ander extra personeel om alle vragen van inwoners te beantwoorden. Een inschatting van de totale financiële consequenties is lastig te maken. Samen met de VNG, de VDG en andere partners zetten we maximaal in op een fatsoenlijke en redelijke compensatie en ondersteuning vanuit het Rijk.

Gevolgen voor ambities Bestuursprogramma
Op dit moment zien wij nog geen aanleiding om onze ambities, zoals verwoord in ons Bestuursprogramma en die wij veelal in samenwerking met maatschappelijke partners willen realiseren, bij te stellen. Binnen de beperkende mogelijkheden die deze crisistijd ons biedt, zoeken wij realistische en creatieve oplossingen. Door het hoofd koel te houden, nuchter te blijven en uit te blijven gaan van onze eigen krachten, kunnen we nieuwe, tot voor kort onvoorziene kansen benutten. Wij houden er wel rekening mee dat de Coronacrisis gevolgen zal hebben voor de doorlooptijd van diverse projecten en andere activiteiten uit het Bestuursprogramma die voor 2021 (en 2022) gepland staan.

Een aantrekkelijk Coevorden is samen met onze inwoners bouwen aan een toekomstperspectief, waarbij wij als gemeente gezien willen worden als medestander. Een positief imago verdienen we door te vertellen hoe goed het hier toeven is, maar evenzeer door ons handelen. Hoe we omgaan met veiligheid, de wijze waarop de gemeente vragen van inwoners en bedrijven behandelt, infrastructuur, het woningaanbod, het stimuleren van cultuur en evenementen, het bijdragen aan het ondernemersklimaat; het speelt allemaal een rol.

We blijven investeren in een aantrekkelijke gemeente
We spannen ons in voor een gemeente waar wat te beleven valt, want dat maakt ons aantrekkelijk. Dus blijven we investeren in de binnenstad van Coevorden, onder andere door aan de slag te gaan met het Kasteelpark en de verbinding tussen centrum en stationsgebied. We zijn bereid om de hiervoor benodigde middelen met creativiteit ter beschikking te stellen.
De status ‘culturele gemeente van Drenthe’ is een unieke kans om ons imago te versterken en om onze rijke historie te laten zien. Juist nu is cultuur een inspiratiebron voor de samenleving. Het culturele leven krijgt met inzet van incidentele middelen een impuls na een zware tijd.
We werken aan een toekomstbestendige woningvoorraad. Aan de spoorverbinding over de grens Emmen - Rheine en een haalbaarheidsonderzoek van de Nedersaksenlijn. Aan de toekomstige huisvesting van de Nieuwe Veste. Met partners en inwoners denken we na welke voorzieningen cruciaal zijn voor de leefbaarheid van de dorpen. We spelen daarop in met ons accommodatiebeleid. Samen met provincie en lokale initiatiefnemers kijken we hoe we in 2021 de bevrijding alsnog luister kunnen bijzetten. Ook zorgen we dat vrijwilligers en andere evenementenorganisatoren optimale ondersteuning krijgen.
Tegelijk zijn we realistisch. Dit betekent dat we op een aantal gebieden onverminderde ambitie aan de dag leggen, maar het tijdpad verlengen. Dit geldt voor het programma Vitale Vakantieparken en de daarmee samenhangende Regiodeal light – een fonds om de uitvoering financieel mogelijk te maken. En voor de woonvisie en het herstructureringsfonds dat we zien als oplossing voor ‘rotte kiezen’ en om derden te verleiden te investeren in de kwaliteit van de dorpen.

Nieuwe waardering biedt kansen
Corona biedt potentieel voor transformatie. We zien maatschappelijke verschuivingen. Ineens kunnen er dingen die voorheen ondenkbaar waren. Een voorbeeld: de digitalisering neemt een vlucht in diverse domeinen, van de detailhandel tot het onderwijs. In de samenleving krijgt de rol van de overheid een nieuwe waardering. Deze nieuwe blik betekent een kans voor de gemeente om het gesprek aan te gaan en te inspireren.
Veel is nog ongewis. Gaan we in de economie echt kortere waardenketens en meer regionale samenwerking zien door glocalisering? Wat kan snel internet, nu mensen gewend zijn geraakt aan digitaal contact, betekenen voor onderwijs en zorg in de dorpen? We weten het nog niet. De wereld zal er anders uit gaan zien. Dit betekent dat we met met souplesse moeten schakelen. Hoe maken we dat mogelijk, vanuit de rol die daarbij passend is?
De economische crisis maakt de regio nog belangrijker, zowel met de omringende gemeenten als internationaal. In de komende tijd benutten we hiervoor de Regiodeal en de andere samenwerkingsverbanden die ons ter beschikking staan.

Medestander
Als we gezien willen worden als medestander, vraagt dit dat contacten met de gemeente goed verlopen. Dus werken we verder aan een moderne dienstverlening. Het vinden van vernieuwende oplossingen doen we door te experimenteren, onder andere met digitale vormen van contact en verbinding.
Op ruimtelijk gebied komt er ruimte voor maatwerk en een meer integrale afweging. Het betekent dat we in de aanpak ondermijning inwoners die signaleren dat er iets ‘niet pluis’ is serieus nemen, zodat we samen de gemeente veiliger maken.
We richten ons op het ontplooien van initiatieven samen met ondernemers die net als wij vooruit willen kijken, met als doel een MKB-vriendelijke gemeente te zijn. De ontwikkelingen op de arbeidsmarkt vragen om een nog betere verbinding tussen onderwijs en bedrijfsleven. Voor de vrijetijdseconomie ondersteunen we de sector om de impuls die ‘toerisme dicht bij huis’ krijgt te benutten en kijken we samen met bedrijven en partners wat nodig is voor een nieuw perspectief.

Luisteren
Keuzes maken, doorwerken aan projecten die onze gemeente voorbereiden op de toekomst en gezien worden als medestander. Het vraagt meer dan ooit dat we het gesprek voeren en luisteren naar elkaar, zodat we samen Coevorden nog aantrekkelijker kunnen maken.

Initiatieven op het gebied van duurzaamheid
In december 2019 heeft uw raad de duurzaamheidsvisie “Samen op weg naar een klimaatbestendige toekomst!” vastgesteld. Deze visie schetst onze ambities op het gebied van duurzaamheid voor de komende jaren. De uitdagingen zijn groot, maar er is lokaal enthousiasme en ambitie en dat willen we benutten. Wij geloven in goede initiatieven van ondernemers en inwoners en geven deze de ruimte, waarbij wij het belangrijk vinden dat inwoners kunnen profiteren van bijvoorbeeld lokaal opgewekte energie. In projecten en ontwikkelingen grijpen wij natuurlijke momenten aan om duurzamere keuzes te maken, bijvoorbeeld bij de proeftuin in Tuindorp waarin wij aandacht hebben voor toekomstbestendig wonen. Naast projecten in de Regiodeal werken wij in regionaal verband samen aan doelstellingen en inspanningen die we hebben vastgelegd in de Regionale Energie Strategie. Daarnaast werken wij samen met andere gemeenten aan een regionaal actieprogramma waarin circulaire economie een van de speerpunten is.

De plannen om de eerste huishoudens in onze gemeente van het aardgas af te krijgen werken wij uit in onze Warmtevisie, deze zullen wij in 2021 aan u voorleggen. Daarnaast hopen wij met behulp van een Rijkssubsidie te kunnen leren van de pilot voor een aardgasvrij Dalen. Wij waren van plan om volgend jaar het mobiliteitsplan 2.0 te presenteren waarin toekomstbestendige en duurzame mobiliteit centraal staat. Door de onzekerheden die de coronacrisis met zich meebrengt moeten wij keuzes maken en is ons voorstel om nu geen prioriteit aan het mobiliteitsplan te geven. 

Duurzame gemeentelijke organisatie
Wij zetten in op het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed en onze bedrijfsvoering. Wij hebben de verduurzamingsmogelijkheden per gebouw geïnventariseerd zodat wij keuzes kunnen maken voor passende maatregelen. Wij sluiten aan bij de meerjarenonderhoudsplanning om de meerkosten ten opzichte van het regulier onderhoud inzichtelijk te maken en aan te sluiten bij logische onderhoudsmomenten. In 2021 willen wij een start maken met het verduurzamen van onze gebouwen.
Naast de verduurzaming van de gebouwen kijken wij ook naar facilitaire- en huisvestingsaspecten en het personeelsbeleid. Op basis van een onderzoek weten we hoe we er voor staan en welke duurzamere keuzes wij kunnen maken. In de Programmabegroting 2021 informeren wij u welke stappen dit vraagt en wat dit mogelijk aan aanvullende middelen vraagt.

Van Afval Naar Grondstof
Wij willen de VANG-doelstellingen behalen, maar onze resultaten lopen achter. Wij hebben in de afgelopen periode stappen gezet, maar het halen van de doelstellingen ligt nog niet binnen bereik. De VANG-doelstellingen staan wat ons betreft voorop en om deze in de toekomst te kunnen bereiken zijn er aanvullende acties nodig die mogelijk kostenverhogend zijn of investeringen vragen. Tegelijkertijd zien we een trend van stijgende verwerkingskosten van afval en dalende opbrengsten van grondstoffen. 
Er zijn keuzes te maken op welke wijze wij naar de VANG-doelstellingen toewerken. De keuzes betreffen onder andere het invoeren van ander inzamelsysteem waarbij de verbruiker betaalt. Het is bij deze kaderbrief nog te vroeg om met uw raad hier richting aan te geven, maar in de tweede helft van 2020 willen wij hier graag met u over in gesprek gaan.  

Groene Leefomgeving
Ons klimaat verandert, daar houden we rekening mee in de inrichting van onze leefomgeving. We willen meer ruimte voor groen, biodiversiteit stimuleren en rekening houden met droogte. In het kader van het Raadsakkoord heeft een werkgroep van uw raad zich in 2019 beziggehouden met biodiversiteit. Dit heeft input gegeven voor onze aanpak in 2020 en verder. De werkgroep houdt zich ook bezig met het onderwerp klimaatadaptatie. In dialoog met de samenleving en samen met het samenwerkingsverband Noordelijke Vechtstromen maken we een risicoafweging om de uitvoeringsrichting te bepalen voor de opgaven die spelen rondom klimaatadaptatie. Dit zal onder andere leiden tot een andere invulling van het Verbreed Gemeentelijk Rioleringsplan.

De onderwerpen biodiversiteit en klimaatadaptatie spelen bovendien een prominente rol in het Programma Binnenstad en de Omgevingsvisie. 

Problemen die we kunnen voorkomen, hoeven we ook niet op te lossen. Het klinkt zo vanzelfsprekend, maar dat is het niet altijd. We kunnen nooit alles voorkomen, maar we kunnen wel meer. Als we bijvoorbeeld samen met onze partners inzetten op een gezonde leefstijl, dan kunnen we klachten in de toekomst voorkomen. En als we de kennis van de hulpverleners vergroten, om signalen eerder op te pikken, dan kunnen we ervoor zorgen dat een probleem niet groter wordt.

Deze tekst komt uit de inleiding op de pijler ‘voorkomen’ in het beleidsplan van het Sociaal Domein ‘Samen Krachtig’ en is gezien de Corona crisis actueler dan ooit. De gemeente en haar inwoners zullen nog jarenlang de effecten van deze crisis voelen, waardoor inzetten op het voorkomen van problemen in 2021 en verder prioriteit heeft. We blijven dus ook de komende jaren investeren op preventie. Dat doen we niet alleen, we werken in de gemeente goed samen met onze partners en hebben een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor het welzijn en welbevinden van onze inwoners. Daarom intensiveren wij in de toekomst nog meer de samenwerking met onze partners in programma’s en beleidsvorming. We maken echt werk van integraal werken, zowel binnen onze eigen gemeentelijke organisatie als daarbuiten.

Veerkracht
We kunnen als gemeente niet alles oplossen voor iedereen. Inwoners zijn zelf ook veerkrachtig en moeten verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen situatie en omgeving. Diegenen die dat minder goed kunnen, willen we ondersteunen. Voorkomen is daarbij essentieel: we zien nu hoe belangrijk preventie is om gezond te blijven, om financieel zelfredzaam te zijn en te blijven en terug te kunnen vallen op informele ondersteuningsnetwerken. Wij zijn in het uiterste geval het vangnet. Door goede monitoring wordt het beter mogelijk om trends te zien. Zo kunnen we beter voorspellen waar problemen op de langere termijn gaan ontstaan en kunnen we vroeg inzetten op preventie in samenwerking met inwoners en onze partners.

Programma generatiearmoede
In het najaar van 2020 starten we met een programmatische aanpak om armoedeproblematiek die van generatie op generatie wordt overgedragen te doorbreken. Dit programma heeft een looptijd van vier jaar. Het leven in armoede heeft een negatief effect op de psychische, sociale en cognitieve ontwikkeling van kinderen. Het voorkomen van dit soort problemen staat in dit programma centraal, waarbij wij het verschil willen maken voor kinderen, van de baby tot jongvolwassenen. Er wordt onderzoek gedaan naar hoe kinderen en hun ouders het beste bereikt kunnen worden om zo gezamenlijke projecten uit te kunnen voeren en samen de situatie te verbeteren.  Wij vinden het belangrijk om te leren welke interventies zinvol zijn. Zodat we inzicht krijgen in de methoden die een positieve invloed hebben op de ontwikkeling van kinderen. De gemeente heeft hierbij een regierol en neemt een voortrekkersrol in dit programma. Centraal staat dat we het samen doen met onze inwoners en maatschappelijke partners waardoor innovatie en integraliteit worden bevorderd. 

Voorkomen instroom Participatiewet
We voorzien een toename van de instroom in de Participatiewet: flexwerkers zonder of met heel kort WW-recht, jongeren, werknemers die toch hun baan verloren hebben en voor wie de gemeente het laatste vangnet is. We verwachten ook een toename van het aantal ondernemers die het ondanks de steunmaatregelen van het Rijk niet hebben gered en gedwongen moesten stoppen met hun bedrijf. We zetten in op het voorkomen van de instroom in de bijstand en op duurzame uitstroom, waarbij regulier werk het einddoel is. We willen als gemeente één gezicht naar buiten zijn en daar hebben we als organisatie wat voor te doen. 

Met een toename van inwoners die een beroep doen op de Participatiewet, bestaat de kans dat er ook meer druk zal ontstaan op de Wmo, de minimaregelingen en schuldhulpverlening. We benaderen deze problemen integraal, zodat de transformatie in het sociaal domein zichtbaar wordt. We willen de crisis benutten om te versnellen met samenwerken, ontschotten en innoveren! 

Samenwerken met de samenleving, verbindingen in de samenleving tot stand brengen en faciliteren en ook de verbinding maken tussen de dingen die we doen als gemeenteraad, college en ambtelijke organisatie. Dat is Verbindend Besturen, de manier waarop we werken in Coevorden. Het is een continue ontwikkeling. Niet alleen door onze houding en ons gedrag steeds verder te ontwikkelen, maar ook door bijvoorbeeld goede voorbeelden met elkaar te delen en als raad, college en ambtelijke organisatie samen te werken in het raadsakkoord.

Samenwerken met de samenleving
Het samenwerken met de samenleving zit steeds meer in ons DNA. We luisteren naar inwoners en vinden het belangrijk dat ze mee doen, meedenken en meebeslissen over de thema’s die voor hen belangrijk zijn. Zij weten als geen ander wat belangrijk is in hun eigen omgeving.
In 2021 gaan we dit verder vormgeven. We willen initiatieven aanjagen en verder helpen. We zorgen er voor dat de organisatie er klaar voor is om initiatieven uit de samenleving optimaal te kunnen ondersteunen. Daarbij vinden we integraliteit en de gedachte van één aanspreekpunt belangrijk.

We staan open voor inwoners die ons uitdagen. Inwoners die onze gemeentelijke taken beter kunnen organiseren dan wij. We zijn ons er van bewust dat dit veel vraagt van de ambtelijke organisatie. De uitwerking van dit principe doen we in onze visie op Participatie, die we nog dit jaar opleveren. Het betreft een visie over hoe ver we willen gaan in het meedenken en meedoen van inwoners in onze eigen vraagstukken, maar ook hoe we om willen gaan met initiatieven in de samenleving en wat we daarbij belangrijk vinden. Het doel is een consistente aanpak van zowel inwoner-, als overheidsparticipatie.

Nieuwe manieren van Verbindend Besturen
Door Verbindend te Besturen geven we inwoners zeggenschap over hun omgeving. Wij sluiten als overheid aan bij onze inwoners en inwonersinitiatieven, in plaats van andersom. We zoeken naar nieuwe manieren om de verbinding met inwoners te maken en te behouden. Er valt voor ons nog een wereld te winnen in de digitale en online mogelijkheden om verbinding te maken.

Er zijn inwoners die we als gemeente lastiger bereiken. In het sociaal domein hebben we de afgelopen jaren methodieken ontwikkeld om in gesprek te zijn met een aantal van deze groepen in de samenleving die we normaal niet zo snel bereiken. Bijvoorbeeld door de inzet van de gezinscoaches en de methodiek positieve gezondheid. De ervaring die we in deze methodieken hebben opgedaan, gebruiken we ook in gesprekken die we op andere terreinen met inwoners voeren. Op deze manier blijven we leren.

Verbindend Besturen is ook het zoeken naar nieuwe vormen van democratie en verbinding. Hoe houden we, ondanks de beperkingen die er op dit moment zijn, onze democratie vitaal? In tijden dat we elkaar fysiek op andere manieren moeten treffen rijst de vraag hoe we op andere manieren verbinding met elkaar kunnen maken.

We zien het als onze rol om verenigingen van plaatselijk belang en wijkverenigingen te ondersteunen bij het zoeken naar verbinding met hun achterban en bij het versterken van de sociale infrastructuur. Dat is in de nieuwe ‘normale’ samenleving een extra uitdaging. Een uitdaging waar we graag bij helpen.

Kortom, we moeten op zoek naar nieuwe manieren om in verbinding te komen. Als dat zoeken en onderzoeken om extra middelen vraagt, dan komen wij in de Programmabegroting 2021 met een voorstel.

Gebiedsgericht
We ontwikkelen het gebiedsgericht werken verder. We bekijken vraagstukken op gebied van de fysieke- en sociale leefomgeving en op gebied van leefbaarheid integraal. Dat doen we op niveau van de dorpen en de wijken, samen met inwoners, maatschappelijke partners en andere organisaties. Op deze manier koppelen we individuele vraagstukken aan grotere ontwikkelingen en kijken we samen vooruit.

Kritische blik
We vinden het als college belangrijk om kritisch naar onszelf en de samenwerking met de samenleving te blijven kijken. Daarvoor gaan we in 2021 aan de slag met het verbeterplan van de Quickscan Lokale Democratie. Dat doen we samen met inwoners, met u als raad en met de ambtelijke organisatie. Daarnaast willen we aan de hand van verhalen van inwoners en partners én verhalen vanuit ons als gemeente laten zien hoe goed we zijn in Verbindend Besturen. In 2021 krijgt dit verder vorm.

Dienstverlening
We werken aan een optimale online dienstverlening. Online dienstverlening biedt een kans om zelfregie van inwoners te vergroten. De digitale ontwikkeling gaat, mede door de tijd waarin we zitten, snel. Er worden steeds meer online tools ontwikkeld en inwoners worden steeds meer digitaalvaardig. Wij zien dit als kans om meer producten en diensten te digitaliseren, zodat inwoners en ondernemers de optie hebben om hier gebruik van te maken. We willen bijvoorbeeld onze website inzetten om in contact te komen met de samenleving en om meer het gesprek online met elkaar te voeren. 
Voor een optimale dienstverlening vragen we steeds meer flexibiliteit van medewerkers. Niet alle inwoners hebben tijdens kantooruren tijd om met ons in gesprek te gaan. Dat kunnen we deels online oplossen, maar een deel van het werk zal ook meer buiten kantooruren plaats vinden. Daar bereiden we medewerkers op voor.

Visie op de toekomst
Omdat verbindend besturen en het samenwerken met de samenleving niet meer weg te denken is uit onze bestuursstijl, willen wij graag een toekomstvisie op een verbindende stijl tot stand brengen. In de komende periode gaan wij verkennen en afbakenen vanuit welke beleidsterreinen wij de visie willen vormgeven en welke partners wij daarbij betrekken.