Paragrafen

Deze paragraaf geeft inzicht in het beleidskader en de daaruit voortvloeiende financiële gevolgen met betrekking tot de lokale heffingen van de gemeente.

Wij hebben voor het tarievenbeleid de volgende uitgangspunten geformuleerd:

• voor leges en retributies geldt het beleidsuitgangspunt van kostendekkende tarieven;
• in het Bestuursprogramma 2015-2019 is bepaald dat de lokale lastendruk met maximaal 2% boven de inflatie stijgt;
• in de Kaderbrief 2019 is voor de trendmatige stijging van de tarieven een percentage van 1,5% afgesproken;
  
  

Voor de beoordeling van kwijtscheldingsverzoeken hanteren wij de wettelijke normen overeenkomstig de bepalingen in de Invorderingswet 1990 en de Leidraad invordering bestuursrechtelijke geldschulden Coevorden. De kwijtscheldingsnorm die wij hanteren bedraagt 100%. Dit betekent dat aanvragers met een inkomen op bijstandsniveau voor kwijtschelding in aanmerking kunnen komen indien zij aan de normen voldoen. Kwijtschelding kan worden verleend voor de afvalstoffenheffing en de rioolheffing (gebruikersdeel).

In deze tabel geven wij de verschillen tussen de geraamde en de werkelijke opbrengsten uit belastingen en heffingen weer.

Wij hebben de tarieven voor de diverse belastingen en heffingen van het afgelopen jaar in beeld gebracht in onderstaande tabel. Daarbij hebben we ook de tarieven van het jaar er voor (2018) weergegeven. 
 

Het uitgangspunt voor de rioolheffing was in 2019 dat de opbrengst van de tarieven, aangevuld met een onttrekking uit de voorziening van € 163.000, toereikend is om de kosten voor riolering te dekken. Doordat er sprake is van kleine verschillen op de kosten (een voordeel van € 27.000) en de opbrengsten (een voordeel van € 26.000), hebben wij € 53.000 minder uit de voorziening onttrokken dan was begroot. 

Net zoals de hierboven geschetste methode bij de rioolheffing om de tarieven en de kostendekkendheid te bepalen, hebben wij bij de begroting het tarief voor de afvalstoffenheffing berekend. In 2019 zijn wij verder gegaan met het ontwikkelen en wijzigen van beleid inzake afvalverwijdering en -verwerking. Wij hebben de inzamelfrequentie van restafval en PMD gewijzigd om daarmee te besparen op de kosten voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. Uit cijfers over 2019 en de eindafrekening van Area Reiniging blijkt dat er in 2019 meer PMD is ingezameld dan het jaar er voor. Ook is het aangeboden restafval minder dan het jaar er voor. Dit ligt in lijn met onze verwachtingen. Het financiële beeld over 2019 laat echter andere uitkomsten zien. Een van de oorzaken is een hoog percentage afgekeurde PMD vanwege vervuiling in het aangeboden PMD. Dit leidt tot een lagere vergoeding voor het door ons aangeboden PMD. Wij zijn over de effecten en de onderliggende mechanismen tussen inzameling en vergoedingen in gesprek met AREA om hier meer inzicht in te krijgen.

Het aantal kwijtscheldingsverzoeken dat wij hebben ontvangen, is ruim 13% hoger dan in 2018. Het aantal gehonoreerde verzoeken is ongeveer 6% hoger. Het gemiddelde bedrag waarvoor kwijtschelding wordt verleend, is wel lager. Er is vaker sprake van een gedeeltelijke kwijtschelding. Daardoor zijn de kosten voor kwijtschelding maar beperkt gestegen. 

Gegevens ontleend aan het Centrum voor Onderzoek van de Economie voor Lagere Overheden (COELO).

Onze visie ten aanzien van het weerstandsvermogen is:
‘Streven naar een goede beheersing van de risico’s en een goede balans tussen de bestuurlijke ambitie en de daarmee gepaard gaande risico’s. Uitgangspunt hierbij is een positief weerstandsvermogen’.

Onze doelstelling is:

• het behouden van een gezonde financiële positie
• het voorkomen van ingrijpende beleidswijzigingen die noodzakelijk worden bij het zich voordoen van niet afgedekte risico’s. Dit wordt gerealiseerd door middel van beheersing van de risico’s en een positief weerstandsvermogen.

Op een vijftal onderwerpen lopen wij een incidenteel risico. Het risico wordt berekend over het totaalbedrag van het betreffende onderwerp waarover wij risico lopen, afgezet tegen de kans dat het risico zich daadwerkelijk voor zal doen. De vijf risico’s worden hieronder toegelicht.

In mei 2019 is het project N34/Klooster (regie provincie Drenthe) gereed gekomen en opengesteld voor het verkeer. De provincie Drenthe moet nog een aantal activiteiten ter afronding van het project uitvoeren. Wij verwachten het project in 2020 af te sluiten. Wij zien op dit moment geen aanleiding om de ingeschatte risico's bij te stellen.

De schuldenstand is per eind 2019 verder gedaald naar circa € 5,9 miljoen (circa € 6,2 miljoen per ultimo 2018).  Hier tegenover staat de waarde van de resterende gronden. De rente van geldleningen bij de BNG is langjarig vastgelegd. De lage rentestand heeft een positief effect op het resultaat van de Europark GmbH. 

Het uitgangspunt is dat Europark GmbH zich zonder een extra financiële bijdrage van onze gemeente ontwikkelt. Mocht zij op enig moment onverhoopt toch een beroep op de gemeente moeten doen voor financiële steun dan is het door ons ingeschatte maximale risico € 525.000.

Ieder jaar herijken wij bij de samenstelling van het Jaarverslag de risico’s van de grondexploitaties. Ondanks de actualisatie hanteren wij een risico van 22% over de boekwaarde (minus voorziening) van € 11,7 miljoen. Dit percentage is een gewogen gemiddelde van alle risico’s van alle grondexploitaties. De opbouw staat weergegeven in paragraaf Grondbeleid. In de periode tot en met 2022 voorzien wij een geleidelijke afname van de totale boekwaarde tot een niveau van € 6,8 miljoen. In de bovenstaande tabel houden wij rekening met deze afname.

De bovenstaande ontwikkeling is voor ons geen aanleiding om het risicoprofiel naar beneden bij te stellen. Alle prognosemodellen, zie ook de Woonvisie, geven aan dat vanaf omstreeks 2025 het aantal huishoudens in onze gemeente zal afnemen. Het financiële risico neemt wel sterk af als gevolg van de daling van de boekwaarde. Omdat wij geen actief grondbeleid meer voeren zal het financiële risico de komende jaren afnemen naar een niveau van +/- € 1,5 miljoen. Voor een uitgebreide uiteenzetting over de grondexploitaties verwijzen wij u naar de paragraaf grondbeleid .

De inhoudelijke behandeling van de dagvaardingsprocedures zijn gestart. Op dit moment kunnen partijen schriftelijk over en weer reageren op het gestelde door de wederpartij. Daarna zal de rechter beslissen hoe het proces verder verloopt.

Het accres van het gemeentefonds is afhankelijk van de Rijksuitgaven. De gemeentefondsuitkering die wij in 2019 hebben ontvangen, is mede gebaseerd op de geschatte uitgaven van het Rijk. In de Najaarsnota 2019 (november 2019) meldde de Minister van Financiën dat de rijksuitgaven in 2019 naar verwachting iets hoger zijn ten opzichte van de Miljoenennota 2020. Er is weliswaar sprake van een onderuitputting van ruim € 1 miljard, maar de begrotingsruimte wordt ingezet voor urgente maatschappelijke problemen. Dit is extra geld voor onder andere het onderwijs en de stikstofproblematiek. In de decembercirculaire informeerde het Rijk de gemeenten dat er in 2019 geen sprake is van een 'trap-af'. Omdat de incidentele impuls een omvangrijk bedrag is waarover pas aan het eind van 2019 is besloten, achten wij dit het vermelden waard in deze risicoparagraaf. De fluctuaties in de algemene uitkering kunnen grote impact hebben op onze financiën. Of er in 2019 daadwerkelijk geen sprake zal zijn van 'samen de trap af', wordt in de meicirculaire 2020 bekend gemaakt.

Op een drietal onderwerpen lopen wij een structureel risico. Het risico wordt berekend over het totaalbedrag van het betreffende onderwerp waarover wij risico lopen, afgezet tegen de kans dat het risico zich daadwerkelijk voor zal doen. De drie risico’s worden hieronder toegelicht.

Wij zien de kosten voor jeugdhulp en Wmo in 2019 verder stijgen. Hiervoor zijn in wij door het Rijk gedeeltelijk gecompenseerd. Hoe de kosten binnen het Sociaal Domein zich ontwikkelen ligt niet in alle gevallen binnen onze invloedssfeer. Maatschappelijke ontwikkelingen zoals de invoering van het abonnementstarief in de Wmo, de herijking van het Gemeentefonds, eventuele kortingen op de Rijksbijdrage, correcties uit voorgaande jaren en andere onvoorziene situaties kunnen resulteren in financiële effecten. Een kostenverhogend effect als gevolg van de invoering van het abonnementstarief doet zich reeds voor. In principe is daarbij ook nog steeds sprake van open-einde-regelingen. Dit vraagt vervolgens om aanpassing van bestaande beleidskaders en inkoopcontracten. Om deze reden nemen wij in de risico-inventarisatie voor het Sociaal Domein een hoger bedrag op dan in voorgaande jaren.

De EMCO-Groep is een gemeenschappelijke regeling (GR) die uitvoering geeft aan de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). Naast onze gemeente nemen de gemeenten Emmen en Borger-Odoorn deel aan deze GR. Alle bevoegdheden en taken met betrekking tot de uitvoering van de Wsw zijn door onze gemeente overgedragen aan de GR. De EMCO-groep heeft de afgelopen jaren een aantal efficiencyslagen doorgevoerd. Het exploitatieresultaat blijft voor de komende jaren onder druk staan. Tevens is het onduidelijk wat het Rijk op termijn gaat doen met de Rijksbijdrage. Wij verwachten echter wel dat de EMCO-Groep in staat is hier voldoende op te anticiperen. Het financiële risico hebben wij om deze reden ongewijzigd gesteld op € 200.000. De geschatte kans dat het risico werkelijkheid wordt hebben wij bijgesteld naar 25%.

Voor gemeenten is de grootste bron van inkomsten het gemeentefonds. Hoe het gemeentefonds vanuit het Rijk wordt verdeeld over gemeenten, zal worden herzien. De fondsbeheerders (de Minister van Binnenlandse Zaken en de staatssecretaris van Financiën) onderzoeken hoe het gemeentefonds het beste verdeeld kan worden. De herziening was beoogd voor 2021. Begin 2020 werd bekend dat dit een jaar wordt uitgesteld. Er wordt aanvullend onderzoek verricht omdat uit de onderzoeksresultaten grote verschuivingen tussen gemeenten bleken. Met name kleine en middelgrote gemeenten leken beduidend minder uit het gemeentefonds te ontvangen. Op basis van de uitkomsten van de onderzoeken kunnen wij niet inschatten wat de herziening voor onze gemeente kan betekenen. Wij houden rekening met een structureel risico dat de algemene uitkering lager voor ons uit gaat vallen. 

De weerstandscapaciteit bestaat uit middelen en mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten, die onverwacht en substantieel zijn, te dekken. Hierbij zetten wij eerst onze weerstandscapaciteit in die geen tot minimale effecten heeft op onze begroting en ons beleid. Onze weerstandscapaciteit is als volgt opgebouwd.

Het weerstandsvermogen wordt als volgt bepaald:
Beschikbare weerstandscapaciteit / benodigde weerstandscapaciteit (risicoprofiel). Hieruit vloeit een ratio voort, die in te delen is in één van de categorieën A tot en met F.

In onderstaande tabel is de ontwikkeling van de ratio weerstandsvermogen weergegeven. De ratio weerstandsvermogen is uitstekend volgens de nota Risicomanagement en weerstandsvermogen.

In onderstaande tabel geven wij, door middel van een aantal indicatoren, inzicht in de financiële situatie van onze gemeente. Daarmee wordt beoogd uw raad in staat te stellen gemakkelijker inzicht te krijgen in de financiële positie van onze gemeente. De kengetallen maken inzichtelijk(er) over hoeveel (financiële) ruimte de gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken en op te vangen. Zij geven zodoende inzicht in de financiële weerbaarheid en wendbaarheid. Het gaat daarbij om de volgende kengetallen:

• netto schuldquote;
• netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen;
• solvabiliteitsratio;
• voorraadquote;
• structurele exploitatieruimte;
• belastingcapaciteit.

Deze kengetallen moeten altijd in samenhang worden bezien omdat ze alleen gezamenlijk en in hun onderlinge verhouding een goed beeld kunnen geven van de financiële positie van de gemeente. De kengetallen van onze financiële positie zijn als volgt:

De provincie Drenthe heeft in december 2015 signaleringswaarden bepaald om de kengetallen in perspectief te kunnen plaatsen. De signaleringswaarden treft u aan in de onderstaande tabel. Wij hebben de categorieën A (minst risicovol), B (gemiddeld) en C (meest risicovol) van kleuren voorzien en deze categorisering in de tabel met financiële kengetallen toegepast.

Voor alle activiteiten die binnen onze gemeente plaatsvinden - zoals wonen, werken en recreëren - zijn kapitaalgoederen nodig. Hierbij valt te denken aan wegen, riolering, groen, openbare verlichting en gebouwen. In deze paragraaf gaan wij in op de beleidskaders en de daaruit voortvloeiende financiële gevolgen voor wat betreft de grotere kapitaalgoederen van de gemeente. Er wordt daarbij onderscheid gemaakt tussen gebouwen, groen, oeververbindingen, openbare verlichting, riolering en wegen. 

Op basis van de vastgoedvisie is ook in 2019 verder uitvoering gegeven aan het beheer en onderhoud van ons vastgoed.  Het onderhoud wordt uitgevoerd op basis van een meerjarenonderhoudsprogramma. Voor de uitvoering van groot onderhoud is in 2019 enkel het noodzakelijke onderhoud uitgevoerd. In 2019 is een onderzoek opgestart naar de verduurzamingsmogelijkheden van het gemeentelijk kernbezit. De verduurzamingsopgave die uit het onderzoek naar voren zal komen, zal logischerwijs zoveel mogelijk in samenhang met groot onderhoud worden uitgevoerd.

Onderhoudslasten in 2019
De totale onderhoudslasten in 2019, voor zowel dagelijks onderhoud als planmatig/groot onderhoud, komen uit op € 782.000.

Het totaal van de te beheren oppervlakte groen in de gemeente beslaat circa 898 hectare. In deze hoeveelheid zit een grote variëteit. Wij onderhouden sierplantsoenen, bermen, maar bijvoorbeeld ook sloten, bossen en natuurterreinen. In onderstaande tabel geven wij de verdeling van het areaal groen.

In de grafiek hieronder kunt u de verdeling van het areaal over de gebieden zien.

Door uw raad zijn in 2017 vragen gesteld over het bermonderhoud binnen de totale gemeente. Op basis hiervan is een bestuurlijke notitie geschreven die dieper ingaat op een aantal belangrijke elementen van de groenvoorziening. Het betreft de navolgende elementen: 

1. Verbeteren kwaliteitsniveau groenvoorziening met instant houden van niveau-C;
2. Stimuleren natuur technisch bermonderhoud;
3. Verbeteren onderhoud bomen.

Op basis van deze notitie heeft uw raad besloten extra financiële middelen beschikbaar te stellen voor het verbeteren van de groenvoorziening om niveau-C te kunnen handhaven. Hiervoor zijn de afgelopen twee jaar diverse heestervakken in de kernen gerenoveerd. Daarnaast heeft u middelen beschikbaar gesteld voor het boomonderhoud en heeft u in 2019 het bermbeheerplan vastgesteld om het natuurtechnisch bermonderhoud te bevorderen. Binnen het bermonderhoud lopen sinds 2018 acht pilots om ervaring op te doen met natuurtechnischbermbeheer. Deze pilots zullen vijf jaar gemonitord worden. In 2019 heeft een evaluatie met alle betrokken partijen plaats gevonden en op basis hiervan is een aantal kleine aanpassingen gedaan. De algehele indruk van de evaluatie is dat alle partijen positief zijn over het verloop van de pilots.

Lasten in 2019
In 2019 hebben wij € 1.592.000 uitgegeven aan het onderhoud van het openbaar groen en € 305.000  aan het onderhoud van de begraafplaatsen. Dit betreffen de kosten van goederen en diensten van derden (waaronder de inhuur van medewerkers van de EMCO-groep). De inzet van onze eigen man- en tractie-uren maken geen onderdeel uit van deze kosten.

Beheer en onderhoud van de openbare ruimte is een kerntaak van de gemeente. Daaronder valt ook onze verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud van de civiele kunstwerken. In het Burgerlijk Wetboek is de aansprakelijkheid van beheerders van openbare voorzieningen bij ontstane (letsel)schade geregeld. Wij dienen bij geschillen aan te tonen dat de inspecties en het onderhoud met optimale zorg zijn uitgevoerd. Het is dan ook van groot belang het beheer van de civiele kunstwerken op orde te hebben. Onder civieltechnische kunstwerken verstaan wij de volgende objecten:

• Bruggen;
• Steigers;
• Kademuren;
• Tunnels;
• Duikers.

Om de kwaliteit van de civiele kunstwerken te monitoren dienen deze regelmatig geïnspecteerd worden. Dit is in 2017 gebeurd. Op basis van deze inspecties is een beheerplan opgesteld.  In het beheerplan wordt inzicht gegeven in de bestaande kwaliteit, de planning van de werkzaamheden en de daaraan gekoppelde financiële gevolgen.

Zoals in het beheerplan aangeven, is is in 2019 de Jan Kuipersbrug in Coevorden gerenoveerd, de loper tussen Markt en Kasteel in Coevorden voorzien van een slijtlaag en hebben we het bruggetje over de Ruimsloot in Dalerpeel gerestaureerd. Dit bruggetje heeft een monumentale status. Daarnaast zijn we begonnen met de voorbereiding voor het vervangen van de brug over het Oranjekanaal in Wezeperbrug. De uitvoering van dit werk wordt verschoven naar 2020 doordat er in het kader van het flora en fauna onderzoek is gebleken dat er oeverzwaluwen en een otter zijn aangetroffen. Daarnaast zijn we begonnen met de voorbereiding van het vervangen van de brug aan de Verlengde Hoogeveense vaart NZ tussen Geesbrug en Zwinderen. Deze wordt vervangen door een vaste duiker.

Lasten in 2019
In 2019 hebben wij een bedrag van € 288.000 uitgegeven aan het onderhoud van oeververbindingen.

De functie van de openbare verlichting is het verlichten van de openbare ruimte op een manier die past bij het gebruik van die ruimte. Het primaire doel van de openbare verlichting is het verlengen van de daglicht periode om op deze wijze de maatschappelijke groei te bevorderen. 

In 2017 is het beleidsplan “Openbare Verlichting” door uw raad vastgesteld. Sociale veiligheid en duurzaamheid zijn belangrijke thema’s in dit beleidsplan. In 2018 zijn wij gestart met het verwijderen van de openbare verlichting, daar waar wij deze niet nodig achten. Dit is voornamelijk op projectbasis beoordeeld. Goede verlichting op schoolroutes achten wij daarentegen juist van groot belang. Hierover zijn gesprekken gevoerd met belangenorganisatie om overeenstemming te krijgen over waar de schoolroutes lopen. De volgende stap is om te kijken hoe de verlichting langs deze routes vorm gegeven gaat worden en hoe wordt omgegaan naar verlichting buiten deze routes. 

Aantallen
Het huidige beheerbestand kent 9.836 lichtmasten, 9.863 armaturen en 10.143 lampen. Dit verschil in aantal ontstaat doordat er meerdere armaturen op een lichtmast kunnen zitten en ook meerdere lampen in een armatuur.

In het beleidsplan is opgenomen dat wij de komende jaren inzetten op het vervangen van verouderde armaturen en het besparen op energie en onderhoud. Het overgrote deel van oude armaturen (20 jaar en ouder) bestaat uit armaturen met SOX en TL lampen. Door het vervangen van armaturen met SOX en TL lampen wordt er dus niet alleen gewerkt aan het vervangen van oude armaturen, maar wordt ook gewerkt aan de besparing op onderhoud en energie.

In onderstaande tabel zijn de aantallen per lamptype opgenomen. Daarin is duidelijk zichtbaar dat verouderde verlichting is vervangen in 2018 en 2019. De aantallen van de lamptypes SOX, SON/SONT en TL zijn sterk gedaald en bij LED verlichting is een flinke stijging te zien.

Zoals in het vastgestelde beleidsplan staat aangegeven, zullen we in twintig jaar alle lichtmasten voorzien van LED-armaturen. In de eerste vijf jaar zullen alle SOX- en TL lampen als eerste vervangen worden. Het betreft hier 5000 lichtmasten. Alle nieuwe LED armaturen worden uitgerust met dimapparatuur, zodat de openbare verlichting gedurende de nachtperiode kan worden gedimd. In 2019 zijn de kernen Meppen, Wezuperbrug aangepakt en enkele wijken in Coevorden (Buitenvree, Binnenvree, Lootuinen, Pikveld, Heege Noord, Poppenhare).

Lasten in 2019
In 2019 is € 170.000 uitgegeven aan het beheer en onderhoud van de openbare verlichting. Hiermee zijn de vervangingen, het beheer en onderhoud, de (nood)reparaties en de remplace bekostigd. Bij onderhoud en defecten is zoveel mogelijk rekening gehouden met de voortgang en uitvoering van het beleidsplan.

De gemeentelijke riolering is een van de belangrijkste voorzieningen voor de bescherming van de volksgezondheid en het milieu. Ook heeft de riolering een belangrijke functie als het gaat om het tegengaan van wateroverlast in de openbare ruimte.

In 2015 stelde uw raad het verbrede gemeentelijke rioleringsplan (vGRP) vast voor de periode 2015-2019. Dit is een strategisch document waarin de beleidsvoornemens, de maatregelen en de kosten voor het rioolstelsel voor een bepaalde planperiode worden beschreven. In het vGRP zijn op basis van de nieuwe ontwikkelingen en de ambities van de gemeente, voor het stedelijk afvalwater, regenwater en grondwater de volgende zes doelen geformuleerd:

1. zorgen voor inzameling van stedelijk afvalwater;
2. zorgen voor transport van stedelijk afvalwater;
3. zorgen voor inzameling van regenwater (voor zover niet verzorgd door particulieren);
4. zorgen voor de verwerking van ingezameld hemelwater;
5. zorgen dat (voor zover mogelijk) het grondwater de bestemming van een gebied niet structureel belemmert;
6. doelmatig beheer en een goed gebruik van de riolering.

DeltaProgramma Ruimtelijke Adaptatie (DPRA)
Het Deltaprogramma Ruimtelijke Adaptatie is een gezamenlijk plan van gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk. Het Deltaplan versnelt en intensiveert de aanpak van wateroverlast, hittestress, droogte en de gevolgen van overstromingen. Binnen de Samenwerking Noordelijke Vechtstromen hebben we in 2018 een start gemaakt met de uitvoering van een gezamenlijke stresstest. De stresstest gaat over zowel het stedelijk als landelijk gebied en heeft specifieke aandacht voor vitale en kwetsbare functies. In 2019 is de stresstest afgerond. Ook is in 2019 een reclamecampagne ontwikkeld om meer dit item onder de aandacht van inwoners, bedrijven en instellingen te krijgen. In 2020 zal de dialoog over dit item binnen de gemeentelijke organisatie, met inwoners, bedrijven en instellingen gevoerd moeten worden om in oktober 2020 een uitvoeringsagenda te krijgen.
In 2019 had een nieuw vGRP vastgesteld moeten worden. Door de ontwikkelingen in het kader van het DPRA heeft de raad in december ermee ingestemd de termijn van het huidige vGRP met een jaar te verlengen tot eind 2020. 

In het kader van rioolvervanging hebben we in 2019 nagenoeg de gehele kern van Wachtum voorzien van een nieuw vuil water riool. Gelijktijdig is een regenwaterriool aangelegd. In overleg met het waterschap hebben we gecombineerd het gemaal vervangen en een nieuwe persleiding aangelegd. Hierdoor zijn de totale kosten voor dit onderdeel voor zowel het waterschap als de gemeente lager uitgevallen

Lasten en rioolheffing in 2019
De exploitatie- en kapitaallasten die samenhangen met het onderhoud van het rioleringsstelsel worden grotendeels bekostigd uit de rioolheffing. Aangezien deze heffing (nog) niet kostendekkend is, beschikken wij over een voorziening om het resterende gedeelte te bekostigen. Voor een nadere toelichting op deze systematiek verwijzen wij naar paragraaf 5.1 Lokale Heffingen. In 2019 bedroegen de totale kosten voor het beheer en onderhoud van het rioolstelsel € 3.767.000. De opbrengsten uit de rioolheffing was in 2019  € 3.657.000 . De begrote onttrekking van € 163.000 aan de voorziening riolering is derhalve deels (€ 110.000) gerealiseerd.

Binnen onze gemeente hebben wij circa 730 kilometer aan verharde wegen in beheer. Net als alle civieltechnische constructies zijn wegen onderhevig aan slijtage en veroudering. Zonder regelmatig onderhoud zal een weg op een bepaald moment niet meer in staat zijn om zijn primaire functie (het veilig afwikkelen van verkeer) te vervullen.

De wegbeheerder heeft op grond van de Wegenwet de zorgplicht voor de wegverhardingen. Dit betekent dat wij ervoor moeten zorgen dat de verhardingen in een goede staat verkeren. Bij dit beheerproces spelen tal van randvoorwaarden een dwingende rol, die voortvloeien uit wet- en regelgeving. Wij hebben diverse soorten verhardingen in onze gemeente: 

Asfalt
Binnen onze gemeente gaat het om geasfalteerde rijbanen, fietspaden, parkeerplaatsen en enkele voetpaden. Het totale oppervlak aan asfaltverharding beslaat ultimo 2019 2.256.814 m².

Beton
In de gemeente ligt ook een bescheiden hoeveelheid aan betonwegen. Het betreft hier voornamelijk oude rijks- of provinciale wegen, die zijn overgedragen aan de gemeente en een aantal fietspaden. Het totale oppervlak aan betonverhardingen is ultimo 2019 132.926 m². 

Elementen
De derde soort verharding is de elementenverharding. Dit is een verharding die bestaat uit losse elementen die in hun geheel een verharding vormen. De meest toegepaste elementen zijn gebakken klinkers, betonklinkers en betontegels. Het totale oppervlak aan elementenverhardingen beslaat ultimo 2019 1.643.296 m².

Onverhard
De onverharde wegen bestaan hoofdzakelijk uit zandwegen. Deze liggen voornamelijk in het noordelijke deel van de gemeente. De zandwegen dienen voor de ontsluiting van bospercelen en landerijen. In het zuidelijke deel van de gemeente komt dit soort wegen nauwelijks voor vanwege het feit dat de ondergrond daar veel veen bevat. Ultimo 2019 omvat het totale oppervlak van de onverharde wegen 329.900 m².

Areaal verharding
De oppervlakte asfaltverharding neemt door de jaren heen af en de hoeveelheid elementenverharding neemt toe. Steeds vaker worden asfaltwegen in de bebouwde kom vervangen door wegen met elementenverharding. De kwaliteit van beide types is nogal verschillend. Zo heeft asfaltverharding veel te lijden van zware vorstperioden, terwijl vorst geen invloed heeft op de kwaliteit van elementenverharding.

Onderhoudsniveaus
In 2018 en 2019 is fors geïnvesteerd in het onderhoud van de wegen. Zoals in de “Bestuurlijke notitie wegonderhoud 2017-2021” aangegeven hebben wij ingezet op het verbeteren van het asfaltonderhoud. Zoals blijkt uit onderstaande  grafiek zijn we in deze opzet geslaagd. In de onderstaande tabellen zijn de ontwikkelingen in de kwaliteitsniveaus van de asfaltwegen en de elementenverhardingen weergegeven. 

Onderhoud fietspaden
In 2019 is de “Fietsnota” vastgesteld. Hierin is ook, in het kader van het onderhoud, de omvorming van de type verharding van fietspaden meegenomen.

Combinatie met projecten
Vanuit bijzondere projecten wordt jaarlijks ook een deel van het wegennetonderhoud uitgevoerd. Het gaat hier om wegreconstructies in combinatie met rioleringswerkzaamheden of projecten in het kader van de verkeersveiligheid. Een voorbeeld hiervan is de reconstructie in Wachtum. 

Lasten in 2019
In 2019 hebben wij op het product verhardingen € 3.098.000 uitgegeven aan het onderhoud aan de gemeentelijke wegen. Het rioleringsproject in Oosterhesselen (Boeren en Den Wan) is doorgeschoven naar 2019 waardoor de kosten voor het ‘wegendeel’ van het project ook doorschuift naar 2019.

In deze paragraaf geven wij inzicht in en leggen wij verantwoording af over het gevoerde treasurybeheer in 2019. Treasury is het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s.

Met een liquiditeitsplanning houden wij inzicht in het verloop van onze liquiditeitspositie gedurende het jaar, we stemmen onze inkomende en uitgaande geldstromen op elkaar af. We streven er naar zo weinig mogelijk langlopende financieringsmiddelen aan te trekken. Hierbij zien wij er op toe dat de liquiditeitspositie voldoende is om te garanderen dat wij onze verplichtingen tijdig kunnen nakomen.

Om vooral de financieringsrisico’s te beperken staan in de wet fido twee instrumenten: de rente risiconorm en de kasgeldlimiet.

De rentetarieven zijn ook in 2019 laag gebleven. Het gemiddelde rentetarief voor debetsaldi in rekening-courant in 2019 was 0,25%. In 2019 hebben wij geen gebruik gemaakt van een kasgeldlening.

Bij de opstelling van de begroting hadden wij berekend geen langlopende leningen af te moeten sluiten in 2019. We hadden echter wel rekening gehouden met het afsluiten van een lening eind 2018. Deze is als gevolg van een vooruit ontvangen subsidie van de provincie Drenthe destijds niet afgesloten. Begin december 2019 hebben wij daarom alsnog een lening afgesloten van € 10 miljoen. Doordat het rentetarief voor deze lening erg laag ligt (0,03%) en leningen met hogere rente worden afgelost, is de gemiddelde rente van de leningenportefeuille gedaald van 3,96% in 2018 naar 3,80% over 2019.

In 2019 is de 10-jaarsrente onder het nulpunt gedaald. In Nederland is dit nog nooit eerder gebeurd. Vanwege deze zeer lage rentetarieven hebben wij onderzocht of het voor voor ons interessant is om de leningenportefeuille te herfinancieren tegen de huidige lage rentestanden. Op korte termijn levert dit aanzienlijke rentevoordelen op. De rente is lager en daarnaast wordt de aflossing van de huidige portefeuille opnieuw berekend over de looptijd van de nieuwe lening. Dit betekent dat ons huidige aflossingsschema daalt en naar de toekomst toe verschuift. Op de lange termijn en over de gehele looptijd van de nieuwe lening berekend, zijn de kosten hoger dan de huidige portefeuille. Herfinanciering is om die reden voor ons niet interessant.

Het drempelbedrag voor schatkistbankieren is 0,75% van ons begrotingstotaal; in 2019 kwam dit neer op € 801.000.

Dagelijks worden de saldi van onze bankrekeningen geraadpleegd. Alle tegoeden boven het drempelbedrag worden afgestort in de schatkist bij het ministerie van Financiën. Deze afroming wordt automatisch door BNG geregeld. Indien de stand van de liquide middelen het toelaat worden deze tegoeden weer teruggehaald. Blijft ons liquiditeitssaldo beneden het drempelbedrag, dan hoeft er geen bedrag gestort te worden in de schatkist. In 2019 hadden wij tweemaal kortstondig een bedrag in ’s Rijks schatkist staan.

Voor de toerekening van rente aan investeringen op de programma’s hanteerden wij in 2019 een voorgecalculeerd omslagpercentage van 3,0%. Dit is een gewogen gemiddelde waarbij wij in lijn met de landelijke notitie Rente bewegen binnen een bandbreedte van plus en min 0,5%. In de begroting hielden wij rekening met een rentepercentage van 3,04% en een rentenadeel van € 38.000. In werkelijkheid komt het omslagpercentage in 2019 uit op 3,08% en een nadelig renteresultaat van   € 72.000.

In het volgende overzicht geven wij het verloop van de portefeuille van opgenomen langlopende geldleningen weer. Hierin komt naar voren dat wij in 2019 een langlopende lening hebben aangetrokken van € 10 miljoen.

In Europees verband is afgesproken dat het zogenaamde EMU-tekort voor ieder land beperkt blijft tot maximaal 3% van het bruto binnenlands product (bbp). Gemeenten en provincies zijn verplicht hier een bijdrage aan te leveren. De Europese afspraken met betrekking tot het EMU-tekort zijn in de Wet houdbare overheidsfinanciën (Wet hof) vertaald naar nationale wetgeving. In de Wet hof is geen micronorm opgenomen voor individuele overheden; er is alleen sprake van een macronorm voor de totale Nederlandse overheid. Het collectieve aandeel van de decentrale overheden gezamenlijk in het EMU-saldo is voor de jaren 2019 t/m 2022 -0,4 procent van het bbp. Het aandeel voor gemeenten gezamenlijk is voor deze jaren vastgesteld op -0,27% van het bbp.  

De berekening in het hierna opgenomen overzicht resulteert in een positief totaalbedrag. Dit betekent dat wij een positieve bijdrage leveren aan de beperking van het EMU-tekort in Nederland.

In onderstaand overzicht geven we het verloop en de ontwikkeling van onze financieringspositie weer. Het eerste overzicht geeft weer in welke mate wij onze vaste activa hebben gefinancierd met eigen vermogen en langlopende schulden. Wanneer wij de voorraden bouwgrond niet meetellen, is er sprake van een financieringsoverschot: wij hebben meer langlopend eigen en vreemd vermogen dan bezittingen met een lange gebruiksduur. Wanneer wij de investeringen in de grondexploitatie (de boekwaarde van de voorraden bouwgrond) meetellen, is er sprake van een financieringstekort. Dit tekort betekent dat wij een deel van onze vaste activa met 'kort geld' (rekening courant) financieren. Het financieringstekort is in 2019 afgenomen. 

Onderstaand overzicht laat de veranderingen op de balans en onze liquiditeitspositie zien. Daarmee geven we inzicht waar onze financiële middelen vandaan komen en waarvoor ze zijn ingezet.
De afname van posten die rechts op de balans staan (passivaposten) worden gezien als bestedingen, bijvoorbeeld de onttrekking aan reserves en voorzieningen en het aflossen van leningen. Daarnaast wordt de toename van van activaposten (links op de balans) gezien als bestedingen, zoals investeringen. Het tegenovergestelde daarvan wordt gezien als middelen, zoals de afschrijving en aflossing op activa en het aantrekken van nieuwe leningen. 

In deze paragraaf informeren wij u over de realisatie van de beleidsvoornemens op het gebied van de bedrijfsvoering.

Het informatiebeleidsplan ‘Coevorden 2020’ beslaat de periode 2017 tot en met 2020. Het doel van het plan is dat onze gemeente in 2020 beschikt over een betrouwbare, flexibele, toegankelijke informatiehuishouding. In 2019 hebben we een flinke slag geslagen als het gaat om zaakgericht werken. Binnen het zaaksysteem leggen we informatie vast, waardoor informatie vindbaar is en we onze inwoners zo goed mogelijk van dienst kunnen zijn. In 2019 hebben we de werkprocessen in het zaaksysteem geoptimaliseerd. Ook zijn de eerste stappen gezet om aan te sluiten op het nieuwe Digitale Stelsel Omgevingswet (DSO). Op 1 januari 2021 moet elke gemeente hierop zijn aangesloten. Eén digitaal loket voor het aanvragen van vergunningen, raadplegen van de geldende regels per locatie en op termijn informatie over de kwaliteit van de fysieke leefomgeving. Binnen het sociaal domein is in 2019 gestart met de implementatie van het regiesysteem. Wij werken hierin samen met Maatschappelijk Welzijn Coevorden. Met het regiesysteem ontstaat er een integraal beeld van cliënten. Het is een belangrijk middel voor de sociale teams die bestaan uit medewerkers vanuit verschillende disciplines én vanuit verschillende organisaties. Tenslotte volgen we nieuwe ontwikkelingen, zoals common ground, en spelen we daar zelf en vanuit verschillende samenwerkingsverbanden (BOCE en Dimpact) op in.

Informatieveiligheid heeft in sterke mate te maken met het afwegen van risico's en de bewuste omgang met informatie in de organisatie. Met ons informatieveiligheidsbeleid en onze informatiebeveiligingsprocedures willen we borgen dat informatie beschikbaar en betrouwbaar is en dat we er op een integere manier mee omgaan. 

In 2019 is het strategisch informatieveiligheidsbeleid geactualiseerd en opgesteld. Hierin is de Plan, Do, Check, Act (PDCA) cyclus opgenomen en zijn de rollen en verantwoordelijkheden beschreven. Een grote verandering hierin is dat leidinggevenden meer verantwoordelijkheid voor informatieveiligheid binnen hun processen krijgen. Ook is sinds 1 januari 2020 is de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) van kracht. Dit normenkader geldt voor de gehele overheid en is gebaseerd op de internationale standaard voor informatieveiligheid, de NEN-ISO 27000 serie. Het normenkader gaat uit van risicomanagement en de rol en verantwoordelijkheid van leidinggevenden en bestuurders daarin. Er is een start gemaakt met een nulmeting op basis van de BIO. Op deze manier wordt inzicht verkregen hoe de organisatie ervoor staat ten opzichte van de BIO en kunnen maatregelen genomen worden om de informatieveiligheid naar een nog hoger niveau te tillen.  

Gedurende het jaar is ook aandacht besteed aan het stimuleren van informatieveilig gedrag bij onze medewerkers en de leden van uw raad. Verschillende activiteiten voor bewustwording zijn georganiseerd, waaronder een phishingmailactie, een mystery guest bezoek en een informatiebijeenkomst waarin aandacht geweest is voor het leven van de hacker. 

Verantwoording ENSIA
Jaarlijks wordt er middels de Eenduidige Normatiek Single Information Audit (ENSIA) een zelfevaluatie op de informatieveiligheid uitgevoerd. Deze zelfevaluatie is onder meer gericht op de wet- en regelgeving en beveiligingsnormen.

Middels de collegeverklaring inzake DigiD en Suwinet en diverse rapportages wordt verantwoording afgelegd aan de verticale toezichthouders over informatiebeveiliging. Voor de horizontale verantwoording worden deze documenten ondersteund met een aparte toelichtingsrapportage. In de collegeverklaring inzake DigiD en Suwinet over 2019 wordt aangegeven dat voor drie DigiD aansluitingen niet voldaan wordt aan alle normen. Inmiddels zijn er al zaken in gang gezet om de beveiliging te verbeteren en voor 2020 wel volledig te voldoen aan de normen. 

Naast deze specifieke verantwoordingsrapportages geeft de zelfevaluatie ENSIA ons inzicht in de activiteiten die we nog kunnen uitvoeren om onze informatiebeveiliging te verbeteren. Uit de zelfevaluatie ENSIA blijkt dat de borging van het Information Security Management System (PDCA cyclus) om risico’s en maatregelen te monitoren een aandachtspunt is. Afgelopen jaar is deze methodiek geïmplementeerd en dit moet het aankomend jaar geborgd worden. Een ander aandachtspunt is dat veel maatregelen worden genomen, maar niet schriftelijk zijn vastgelegd. Er is met een daadwerkelijke audit geen bewijsmateriaal dat aantoont dat de maatregel ook daadwerkelijk plaatsvindt. Uit ENSIA komt ook naar voren dat wij goed scoren op de beveiliging van apparatuur, beveiligingsbeleid en bewustwording en dat op het gebied van ICT al veel maatregelen getroffen zijn. 

In de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) is vastgelegd dat wij een Functionaris Gegevensbescherming in onze organisatie aanwijzen. De taak van deze functionaris is onder andere het informeren en adviseren van medewerkers over naleving van de AVG.  De FG voert de dagelijkse werkzaamheden uit samen met de Privacy Officer van Juridische Zaken en de CISO (Chief Information Security Officer) die zich richt op de informatiebeveiliging.

In 2019 hebben wij ingezet op de volgende onderdelen om te voldoen aan de eisen van de AVG: 

1. Bewustwording: In samenwerking met de CISO en de Privacy Officer is er binnen de organisatie veel aan aandacht voor bewustwording. Onderdeel daarvan zijn de activiteiten in de maand oktober (ofwel 'hacktober'). Onlangs is een mystery guest op bezoek geweest en de bevinding hiervan zijn gedeeld met de medewerkers. 
2. Recht van betrokkenen:
   De rechten van de inwoners zijn kenbaar gemaakt op onze website. 
3. Het register van verwerkingen:
   Ondersteund door BMC is het register van verwerkingen opgesteld. De borging van het actualiseren van het register is als aandachtspunt genoteerd voor 2020.
4. Gegevens effectbeoordelingen (PIA):
   Een methode is beschikbaar om deze beoordelingen uit te voeren, echter in 2020 moeten wij nog substantiële inspanning verrichten om deze te borgen.
5. Privacy by design en privacy by default:
   Dit betreft het betrekken van privacyaspecten als dataminimalisatie en opslagbeperkingen (beginselen AVG art. 5) bij het ontwerpen van nieuwe processen en systemen. Onlangs is een regiesysteem binnen het sociaal domein aanbesteed, hierin zijn deze aspecten meegewogen. 
6. Functionaris Gegevensbescherming:
   Deze is aanwezig binnen onze gemeente en werkt nauw samen met de Privacy Officer en de CISO. Daarnaast is deze aangesloten bij het FG netwerk binnen de Drentse gemeenten.
7. Meldplicht Datalekken:
   Er is een vastgestelde procedure voor het onderzoeken en registreren van meldingen van mogelijke datalekken (incidenten). De FG houdt daarvan een register bij. Het aantal meldingen is relatief gezien laag. 
   
8. Verwerkersovereenkomsten:
   Het standaard format, geadviseerd door VNG, wordt gehanteerd binnen onze gemeente. Bij het aangaan van inkoopopdrachten wordt er kritisch gekeken of een verwerkersovereenkomst eveneens moet worden toegepast. 
9. Toestemming betrokkenen:
   Voor de meest voorkomende, primaire diensten die wij leveren bestaat de grondslag veelal uit de uitvoering van een wettelijke verplichting of het algemeen belang. Toch zijn er situaties waarbij toestemming expliciet gevraagd en aantoonbaar gemaakt moet worden. Denk daarbij onder meer aan toestemming voor doeleinden zoals nieuwsbrieven, andere voorzieningen of producten, het doen van tevredenheidsonderzoeken en enquêtes en het doorbreken van geheimhoudingsplicht. Bij het inventariseren van de verwerkingen wordt dit aspect wel benoemd, maar daarmee is nog niet vastgesteld dat dit daadwerkelijk aan de orde is, of dat aantoonbaar gemaakt kan worden dat deze toestemming actief is gegeven. Daarnaast moet in geval van toestemming binnen gedeelten van het proces aandacht zijn voor het intrekken van deze gegeven toestemming. Dit moet te herleiden zijn.

Samenvattend kan gesteld worden dat ten opzichte van 2018, de implementatie en borging van de AVG, wij voldoende stappen hebben gezet voor de naleving van de AVG. In de uitvoering zal het komende jaar aandacht gegeven worden aan het updaten en onderhouden van het register van verwerkingen en de registratie van verwerkersovereenkomsten. 

Feiten en Cijfers 2019
Het aantal verwerkingen opgenomen in het register van verwerkingen bedraagt: 169
Incidenten opgenomen in het lokale register: 7
Incidenten gemeld bij de AP: 5 van de 7
Verzoek tot inzage (bekend bij het privacy team): 3
Verwerkersovereenkomsten 2019: 4

De strategische koers van onze gemeente is, naast de uitvoering van het Bestuursprogramma 2018-2022,  gericht op het realiseren van verbindend besturen in de ambtelijke organisatie. Metafoor voor de toekomstige organisatie is ‘Coevorden 2022’. Het gaat hierbij om de vertaling van verbindend besturen naar de dagelijkse samenwerking met onze inwoners en groepen in de samenleving. De wijze van (samen)werken en de dienstverlening van alle medewerkers die voor onze gemeente werken. De ontwikkeling zit in ons denken, onze benadering, onze aanpak en onze processen en vindt vooral plaats in de dagelijkse activiteiten in de teams en clusters. Dichtbij en in concrete situaties die zich voordoen. Hiervoor organiseren we onder andere klantreizen waarbij we vanuit ervaringen van inwoners naar onze dienstverlening kijken, trainingen projectmatig werken met als onderdeel participatie van inwoners en werken we in diverse sessies aan dagelijkse casuïstiek met verdieping op het vraagstuk en de rol die we als gemeente hebben. Via een leiderschapsprogramma ontwikkelen we naar verantwoordelijkheden zo laag mogelijk in de organisatie, zodat medewerkers het verbindend besturen ook daadwerkelijk in de praktijk kunnen vormgeven.

Dat betekent ook dat ons strategisch P&O beleid de komende jaren volledig gericht is op het bijdragen aan de ontwikkeling naar Coevorden 2022. Het P&O team is in de loop van 2019 hierop ingericht. Faciliterend leiderschap en verantwoordelijkheden laag vraagt om een herbezinning op de huidige methode, vorm en inzet van de P&O instrumenten en het Personeelsinformatiesysteem/E-HRM, omdat rollen veranderen. De uitwerking van de planning zal in 2020-2021 plaatsvinden.

Door de krapte op de arbeidsmarkt is het P&O instrument voor het werkgeversmerk en –identiteit in 2019 opgepakt en in december gelanceerd. Hiermee willen we de zichtbaarheid van onze organisatie vergroten door te laten zien wie we zijn en willen we opvallen en gewenst zijn bij de doelgroep die we willen aantrekken. Zodra de arbeidsmarktcommunicatie als de webpagina, de vacatureformats gereed zijn wordt dit ingezet bij de zoektocht naar nieuwe collega’s.

De implementatie van de Wet normalisering rechtspositie ambtenaren, die per 1 januari 2020 in werking is getreden is zorgvuldig en succesvol uitgevoerd. Met als resultaat dat iedere medewerker een voortzettingsovereenkomst heeft ondertekend en dat het personeelshandboek met alle regelingen in overeenstemming zijn gebracht met de landelijke afspraken (CAR-UWO) en met de regels uit het burgerlijk wetboek.

Volgens het projectplan “werken beweegt” zijn de medewerkers mobiel(er) uitgerust en zijn voorzien van een laptop, zodat ze nog meer flexibel kunnen werken en zijn interne werkplekken hierop aangepast. Daarnaast is de nieuwe locatie Hofspot geopend. Een ruimte om te leren, te ontmoeten en samen te werken op nét even een andere manier dan op onze andere locaties. 

Vanaf 2017 verstrekken wij informatie over klachtbehandeling en Wob-verzoeken in het jaarverslag. De bezwaarschriftencommissie bracht jaarlijks separaat een jaarverslag uit met betrekking tot het aantal ingediende bezwaarschriften. De bezwaarschriftenverordening is op dit punt gewijzigd en dit betekent dat de commissie niet langer een jaarverslag uitbrengt, maar dat over bezwaarschriftafhandeling wordt gerapporteerd in de planning- en controldocumenten.

Hierna geven wij het aantal ingekomen klachten, Wob-verzoeken en bezwaarschriften weer. In de tabellen is de verdeling per team en afdeling weergegeven waarbij een vergelijk wordt gemaakt met de afgelopen vijf jaren.

Geregistreerde klachten
Er is een daling in het aantal klachten ten opzichte van vorig jaar. Hieruit is op dit moment geen trend af te leiden.

Nationale ombudsman
In 2019 zijn er 17 verzoeken ingediend bij de Nationale ombudsman. Er waren nog 3 klachten in behandeling uit 2018. Van de in totaal 20 klachten zijn er 17 afgedaan zonder onderzoek. In deze gevallen heeft de Nationale ombudsman de verzoeker doorverwezen naar de juiste instantie. Eénmaal heeft de Nationale ombudsman een onderzoek ingesteld en de klacht met een brief afgedaan. In een ander geval heeft de verzoeker zijn klacht gedurende de procedure ingetrokken en is het dossier gesloten. Tenslotte heeft de Nationale ombudsman een klacht kennelijk ongegrond verklaard.

Geregistreerde Wob-verzoeken
Het aantal Wob-verzoeken daalt sinds enkele jaren. Dit heeft ermee te maken dat niet langer een dwangsom wordt uitgekeerd bij het niet tijdig beslissen op een Wob-verzoek. In 2018 is bij de afdeling Publieksservice zes keer een verzoek door dezelfde persoon ingediend. Dit is de reden van de afwijking tussen het jaar 2018 en 2019.

Bezwaarschriften
Er zijn zestien bezwaarschriften minder ingediend dan in het jaar 2018. In 2019 is over de gehele linie een lichte daling te zien.

Wij zijn verplicht (conform artikel 212/213 van de Gemeentewet) zorg te dragen voor de interne toetsing van de getrouwheid van de informatieverstrekking en de rechtmatigheid van beheershandelingen. Om hier invulling aan te geven wordt jaarlijks een Intern Controle Plan (ICP) opgesteld. Interne controles worden tijdens het jaar uitgevoerd waardoor eventuele fouten snel(ler) aan het licht komen en bijsturende maatregelen kunnen worden getroffen. 

Het ICP geeft een totaalbeeld van de financiële beheersing van de gemeentelijke organisatie. Het is een leidraad voor de organisatie om te waarborgen dat financiële beheershandelingen getrouw en rechtmatig door de daartoe bevoegde personen worden uitgevoerd. De accountant maakt bij haar controlewerkzaamheden ook gebruik van de verantwoordingsfunctie van het ICP.

Het optimaliseren van de interne controles betreft een dynamisch, steeds terugkerend proces. In 2019 heeft de focus vooral gelegen op de procesverbeteringen binnen het sociaal domein (WMO, Jeugd, Actief voor Werk, Schuldhulpverlening) en de processen inzake subsidieverlening/vaststelling. Naar verwachting zullen de aanbevelingen in het derde kwartaal van 2020 geborgd zijn. De bevindingen die naar voren komen uit de interne controles liggen in lijn met de constateringen die zijn gedaan in de managementletter die afgegeven is door onze accountant.  

Op grond van de verordening doelmatigheid en doeltreffendheid voeren wij jaarlijks minimaal één onderzoek uit naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van een thema. In de verordening is tevens opgenomen dat uw raad in de paragraaf Bedrijfsvoering van de begroting wordt geïnformeerd over dit onderzoek.

In de Programmabegroting 2019 hebben wij een onderzoek naar de mogelijkheden voor nieuw beleid voor de begraafplaatsrechten aangekondigd. Bij de behandeling van de Kaderbrief 2019 in uw raad in juli 2018, hebben wij motie 2018-10 overgenomen. De achtergrond van de motie is dat wij in het jaarverslag 2017 hebben gerapporteerd dat steeds minder gebruik gemaakt wordt van de mogelijkheid tot begraven. Dit zet de opbrengst van de begraafplaatsrechten onder druk. Op basis van de huidige tariefstelling en kosten is 100% kostendekkendheid niet eenvoudig te realiseren. Dit is wel het uitgangspunt voor onze tarieven. Daarom vraagt de ontwikkeling van de inkomsten uit grafrechten een nader onderzoek naar de kosten, de kostentoerekening, het tariefstelsel en de te verwachten inkomsten in de komende jaren. 

In 2019 hebben wij onderzoek verricht naar een integraal begraafplaatsenbeleid voor alle begraafplaatsen. Het onderzoek is afgerond en het begraafplaatsenbeleid is in concept gereed. Wij bieden dit in 2020 ter vaststelling aan uw raad aan. Input voor het beleid is onder andere de waardering en inventarisatie van de begraafplaatsen in Coevorden, Schoonoord en Oosterhesselen. 

In deze paragraaf hebben wij een overzicht opgenomen van de partijen waar wij als gemeente aan zijn verbonden. Deze partijen voeren veelal taken voor ons uit, waar wij vanuit onze rol als gemeente een wettelijke taak hebben. Verbonden partijen zijn privaatrechtelijke of publiekrechtelijke organisaties waar wij een bestuurlijk en financieel belang in hebben. Deze twee belangen worden vaak samen met andere gemeenten vervuld. De gemeenten zijn in die gevallen samen eigenaar van de verbonden partij.  Wij zijn als gemeente verantwoordelijk voor de aansturing van en controle op deze verbonden partijen. 

In onderstaand overzicht treft u met name de financiële informatie over de verbonden partijen aan. Wij baseren ons daarbij op de cijfers die in de algemene vergadering van aandeelhouders (AVA) zijn vastgesteld. Als een jaarverslag over 2019 nog niet is vastgesteld, laten wij de cijfers van 2018 zien. Informatie over de uitvoering van taken door de verbonden partijen hebben wij opgenomen in de zes beleidsinhoudelijke programma's. Informatie die niet jaarlijks verandert, zoals de manier waarop wij deelnemen in het bestuur, staat in het overzicht Verbonden Partijen in de tegel 'Bijlagen'. 

Regeling voormalige Bestuursacademie Noord-Nederland (BANN) opgeheven 
In de Programmabegroting 2019 hadden wij in het overzicht de BANN opgenomen. Deze regeling is opgeheven en maakt daarom geen onderdeel meer uit van het overzicht. De regeling betrof de behartiging van rechten van oud-medewerkers van de Bestuursacademie Noord Nederland. De gemeenschappelijke regeling is in het verleden geprivatiseerd. Als vangnet voor wachtgeldverplichtingen was de regeling nog van kracht. Omdat de beschikbare middelen voldoende waren om aan eventuele verplichtingen te voldoen, was er geen sprake van een (jaarlijkse) bijdrage aan de regeling. Nadat de Programmabegroting 2019 door uw raad was vastgesteld, ontvingen wij in december 2018 bericht dat er geen wachtgeldverplichtingen meer lopen en de laatste uitkering is beëindigd. 

Nieuwe verbonden partij: Glasvezel Zuidenveld B.V. 
Na besluitvorming in uw raadsvergadering op 18 december 2018 over de voornemens deel te nemen in de op te richten B.V. 'Glasvezel Zuidenveld' en een lening te verstrekken aan deze B.V., is op 28 februari 2019 de vennootschap opgericht. Samen met de provincie Drenthe en Rendo zijn wij investeerder in de B.V. Wij hebben een lening verstrekt en hebben een deelneming in de vorm van aandelenkapitaal. Via de algemene vergadering van aandeelhouders (AVA) hebben wij zeggenschap in de B.V. De informatie en voorlopige jaarcijfers van deze B.V. zijn toegevoegd aan het overzicht in deze paragraaf. 

Algemeen en koppeling met programma’s

In de gemeentelijke Nota Grondbeleid is onze visie op het gebied van grondbeleid als volgt verwoord: Binnen de kaders van wet- en regelgeving willen wij de vastgestelde ruimtelijke visie realiseren door middel van faciliterend grondbeleid. Door middel van het grondbeleid willen wij bijdragen aan de volgende ruimtelijke doelstellingen:
• het komen tot een evenwichtige ontwikkeling van woningbouw;
• het realiseren van werkgelegenheid door het ontwikkelen van industrieterreinen;
• het geven van een kwaliteitsimpuls aan de leef-, woon-, en werkomgeving.

Binnen de kaders van wet- en regelgeving willen wij de vastgestelde ruimtelijke visie realiseren door middel van faciliterend grondbeleid. De omvangrijke(financiële) inspanningen die wij de afgelopen jaren hebben gedaan om het risicoprofiel van het ‘gemeentelijk grondbedrijf’ tot aanvaardbare proporties te reduceren, werpen hun vruchten af; onze financiële risico’s zijn fors teruggelopen en het “grondbedrijf” kent naar ons oordeel op dit moment een alleszins aanvaardbaar en voor ons behapbaar risicoprofiel. Dat neemt niet weg, dat de gemeente nog steeds een aantal risicodragende grondposities in ontwikkeling heeft,  lopende ontwikkelafspraken met private partijen heeft gemaakt die ook nu nog nakoming behoeven en de uitwerking van de woonvisie van invloed zal zijn op de plannen.

Ondanks onze minder actieve en meer terughoudende gemeentelijke rol houden wij de verplichtingen van de bestaande projecten en de daarbij behorende risico’s. Bij nieuwe projecten wegen wij goed af wat onze rol het best kan zijn en welke instrumenten (zelf aankopen, pps-constructie / andere samenwerkingsvorm, exploitatieplan / anterieure overeenkomst) hiervoor kunnen worden ingezet. Voor nieuwe projecten kopen wij slechts in uitzonderlijke situaties gronden aan en zal onze rol in de regel meer faciliterend en regisserend zijn. Omvangrijke nieuwe woningbouwprojecten zullen zich – mede gelet op de nog resterende plancapaciteit voor nieuwbouw én gelet op de demografische ontwikkelingen- naar verwachting niet of nauwelijks nog voordoen. Ondanks de moeilijke marktomstandigheden hebben in 2019 meerdere grondtransacties plaatsgevonden. Wij hebben het afgelopen jaar:
• 10.949 m² woonkavels verkocht en geleverd (27 kavels);
• 618 m² grond op bedrijventerreinen verkocht.

Woningbouw – in exploitatie
Voor de wijk Ossehaar is in 2019 een ontwerp gepresenteerd voor de invulling van de open plek die is ontstaan door de reductie van de plancapaciteit als gevolg van de woonvisie. Er zal een park van vijf hectare aangelegd worden. De gemeente zorgt voor de aanleg van het park. De verdere inrichting van het park is aan BSV Ossehaar zelf.

Voor Fase C van Ossehaar was de plancapaciteit grotendeels geschrapt. Er zal verder onderzocht gaan worden of er nog belangstelling is voor een klein aantal kavels met grote oppervlakten (meer dan 2.500m2).

In het plan Sleen Jongbloed is eerder al gestart met de uitgifte van kavels in fase IIa, zodat het plan in samenhang met Woonservice en Koenen Bouw kon worden doorontwikkeld. In 2019 zijn de kavels aan Woonservice en Koenen Bouw verkocht.

De woningbouwlocatie Aelderhooghe in Aalden betreft een locatie voor acht vrijstaande woningen met een boerderijtype of schuurtype. Twee van de acht kavels kunnen mogelijk ook gesplitst worden. De kavelgrootte varieert tussen de 1.000 en 1.700 m2. Het betreft een unieke locatie met specifieke kenmerken. In 2019 is de derde kavel verkocht.

We merken op dat ondanks een krappe woningmarkt de periode tussen reservering/optie en daadwerkelijke aanschaf van een woningbouwkavel langer duurt. De stijging van woningbouwkosten maakt dat de betaalbaarheid van nieuwbouwprojecten onder druk staat. Voor een aantal grondexploitaties is in de woonvisie aangegeven dat de verkoop van kavels een aantal jaren wordt opgeschort. Deze effecten, van in totaal € 190.000, hebben wij met oog op het voorzichtigheidsprincipe reeds opgenomen in de voorziening grondexploitaties.

Bedrijventerreinen
De economie heeft zich weer hersteld. Ook in de regio Zuidoost Drenthe is dat te merken; het investeringsniveau is toegenomen en er is grote vraag naar personeel. Het aantal informatieverzoeken voor de aankoop van percelen door gevestigde en nieuwe ondernemers zijn hoger dan voorgaande jaren. Echter dit heeft nog niet geresulteerd in de gewenste verkopen. Goede ontwikkelingen zijn dat aan de Duitse zijde van het Europark Tuindeco in twee jaar tijd qua omvang de perceelgrootte heeft verdubbeld en dat de bouw van de Bio Energie Centrale Coevorden is afgerond. Na een periode dat het aantal treintransporten van en naar de Euroterminal stabiel was, is deze de afgelopen jaren gegroeid.

In 2019 is het project revitalisering bedrijventerreinen, voortkomend uit de economische visie, gestart. Samen met de ondernemers onderzoeken we hoe de bestaande bedrijventerreinen toekomstbestendig en aantrekkelijk blijven. Een onafhankelijk adviesbureau die het revitaliseringsproject begeleidt zal het rapport in de eerste helft van 2020 afronden. Dit rapport geeft inzicht in de wensen, de toekomstige behoeftes van ondernemers en overheid op de bedrijventerreinen. Daarnaast heeft dit bureau, naar aanleiding van de interim-controle van de accountant en het feit dat er voor het tweede jaar op rij nauwelijks verkopen zijn gerealiseerd op de bedrijventerreinen, onderzoek gedaan naar de toekomstige verkopen op de bedrijventerreinen. Wij nemen de adviezen uit dit rapport ter hand en verhogen de voorziening grondexploitaties.