Paragrafen

Deze paragraaf geeft inzicht in het beleidskader en de daaruit voortvloeiende financiële gevolgen met betrekking tot de lokale heffingen van de gemeente.

Wij hebben voor het tarievenbeleid een aantal uitgangspunten geformuleerd. De volgende uitgangspunten liggen ten grondslag aan de berekeningen van onze tarieven en heffingen:

• de lokale lastendruk dient in overeenstemming te zijn met de bestuurlijke ambities en het voorzieningenniveau in de gemeente;
• lokale heffingen zijn kostendekkend;
• lokale heffingen worden vastgesteld conform de uitgangspunten die zijn vastgesteld in het bestuursakkoord en de kaderbrief. In de Kaderbrief 2022 is voor de trendmatige stijging van de tarieven een percentage van 1,4% afgesproken.

Voor de beoordeling van kwijtscheldingsverzoeken hanteren wij de wettelijke normen overeenkomstig de bepalingen in de Invorderingswet 1990 en de Leidraad invordering bestuursrechtelijke geldschulden Coevorden. De kwijtscheldingsnorm die wij hanteren bedraagt 100%. Dit betekent dat aanvragers met een inkomen op bijstandsniveau voor kwijtschelding in aanmerking kunnen komen indien zij aan de normen voldoen. Kwijtschelding kan worden verleend voor de afvalstoffenheffing en de rioolheffing (gebruikersdeel).

In deze tabel geven wij de verschillen tussen de geraamde en de werkelijke opbrengsten uit belastingen en heffingen weer.

Onze visie ten aanzien van het weerstandsvermogen is:

‘Streven naar een goede beheersing van de risico’s en een goede balans tussen de bestuurlijke ambitie en de daarmee gepaard gaande risico’s. Uitgangspunt hierbij is een positief weerstandsvermogen’.

Onze doelstelling is:

• het behouden van een gezonde financiële positie;
• het voorkomen van ingrijpende beleidswijzigingen die noodzakelijk worden bij het zich voordoen van niet afgedekte risico’s. Dit wordt gerealiseerd door middel van beheersing van de risico’s en een positief weerstandsvermogen.

Onderstaand treft u in een tabel het risicoprofiel aan. Onder de tabel wordt het risicoprofiel per onderwerp beschreven. Hieronder worden de in het risicoprofiel weergegeven risico’s nader omschreven. Wij maken hierbij onderscheid in incidentele en structurele risico’s.

Op een drietal onderwerpen lopen wij een incidenteel risico. Het risico wordt berekend over het totaalbedrag van het betreffende onderwerp waarover wij risico lopen, afgezet tegen de kans dat het risico zich daadwerkelijk voor doet. De risico’s worden hieronder toegelicht.

GVZ Europark Coevorden-Emlichheim GmbH heeft een financieringsfaciliteit van maximaal € 7 miljoen bij de Bank Nederlandse Gemeenten (BNG) afgesloten. Het uitgangspunt is dat Europark GmbH zich zonder een extra financiële bijdrage van onze gemeente ontwikkelt. Mocht zij op enig moment onverhoopt toch een beroep op de gemeente moeten doen voor financiële steun dan is het door ons ingeschatte maximale risico € 525.000 (15% kans x 50% van € 7 miljoen).

De restant schuld bedraagt per eind 2022 € 3 miljoen (31-12-2021: € 5,8 miljoen). Hier tegenover staat de waarde van 66,7 hectare aan gronden. In 2022 heeft een grondverkoop plaatsgevonden van 10 hectare. Een deel van de verkoopopbrengst is ingezet ten gunste van de groei van het eigen vermogen van € 0,9 miljoen naar € 1,4 miljoen. Het rentepercentage van de leningenportefeuille ligt vast tot 01-01-2024. Dit betekent dat in het najaar van 2023 hierover nieuwe afspraken dienen te worden gemaakt. In de huidige tijdgeest van hoge inflatie en stijgende rente schuilt hierin een risico.

Ieder jaar herijken wij bij de samenstelling van het Jaarverslag de risico’s van de grondexploitaties. Wij hanteren een risico van 13% over de boekwaarde (minus voorziening) van circa € 9,8 miljoen. Dit percentage is een gewogen gemiddelde van alle risico’s van alle grondexploitaties. De opbouw staat weergegeven in paragraaf Grondbeleid. In de periode tot en met 2025 voorzien wij een geleidelijke afname van de totale boekwaarde tot een niveau van circa € 2,8 miljoen. In de bovenstaande tabel houden wij rekening met deze afname.

Het financiële risico neemt af als gevolg van de daling van de boekwaarde de komende jaren af naar een niveau van circa € 357.000. Voor een uitgebreide uiteenzetting over de grondexploitaties verwijzen wij u naar de paragraaf grondbeleid. 

Faillissement CQ

De rechtbank Noord-Nederland heeft op 31 maart 2021 uitspraak gedaan inzake CQ. Het betrof twee dagvaardingsprocedures. De Kunstenbond heeft een bedrag van (afgerond) 5,6 miljoen euro gevorderd vermeerderd met wettelijke rente wegens onrechtmatig handelen omdat bepaalde garanties niet zouden zijn nagekomen. De rechtbank heeft deze vordering afgewezen en de Kunstenbond veroordeeld in de vergoeding van de proceskosten.

De curator heeft de gemeente aangesproken voor het faillissementstekort. Hierover heeft op 20 september 2022 een zitting plaatsgevonden bij de rechtbank in Leeuwarden. Partijen zijn uit elkaar gegaan met de bedoeling om in een laatste poging er onderling uit te komen. Na een periode van onderhandelen is in mei 2023 door alle betrokken partijen ingestemd met een beschikkingsvoorstel tegen finale kwijting over en weer en onder intrekking van de bestuursrechtelijke procedure. Met dit voorstel komt een eind aan een langslepende juridische kwestie van bijna 10 jaar. 

Er zijn twee onderwerpen waarover wij een structureel risico lopen. Dit betreffen het sociaal domein en de Emco-groep. Het risico wordt berekend over het totaalbedrag van het betreffende onderwerp waarover wij risico lopen, afgezet tegen de kans dat het risico zich daadwerkelijk voor zal doen. De risico’s worden hieronder toegelicht.

In 2022 zijn de kosten voor Jeugdhulp opnieuw gestegen. Dit is een landelijk beeld en Coevorden vormt hierop geen uitzondering. In de kosten voor Wmo zien we een lichte daling. Maatschappelijke ontwikkelingen kunnen resulteren in financiële effecten. Hierbij kan gedacht worden aan de invoering van het abonnementstarief in de Wmo in 2019, de herijking van het Gemeentefonds, wijziging van het woonplaatsbeginsel in de Jeugdwet, correcties uit voorgaande jaren en andere onvoorziene situaties zoals (nasleep van) de Corona-pandemie.  Wij proberen hier zo goed mogelijk op te anticiperen, onder andere door aanpassing van bestaande beleidskaders en inkoopcontracten en een beweegprogramma voor ouderen om  de instroom in de Wmo af te remmen of uit te stellen. Hoe de kosten binnen het Sociaal Domein zich ontwikkelen ligt niet in alle gevallen binnen onze invloedssfeer. In principe is daarbij ook nog steeds sprake van open-einde-regelingen. Het kostenniveau lijkt zich enigszins te stabiliseren. Vanwege de kostentoename in de afgelopen jaren, nemen wij in de risico-inventarisatie voor het Sociaal Domein een bedrag op van € 750.000 voor het gedeelte Jeugdwet, met een kans van 50% en € 500.000 voor het gedeelte Wmo, met een kans van 25%.

De EMCO-Groep is een gemeenschappelijke regeling (GR) die uitvoering geeft aan de Wet sociale werkvoorziening (Wsw). Naast onze gemeente nemen de gemeenten Emmen en Borger-Odoorn deel aan deze GR. Alle bevoegdheden en taken met betrekking tot de uitvoering van de Wsw zijn door onze gemeente overgedragen aan de GR. De EMCO-groep heeft de afgelopen jaren een aantal efficiencyslagen doorgevoerd. Het exploitatieresultaat blijft voor de komende jaren onder druk staan als gevolg van hoge energielasten, stijgende lonen en brandstofprijzen. Het is daarnaast nog onduidelijk wat het Rijk op termijn gaat doen met de Rijksbijdrage. Wij verwachten echter wel dat de EMCO-Groep in staat is hier voldoende op te anticiperen. Zij heeft de afgelopen jaren laten zien over veerkracht te beschikken. Het financiële risico hebben voor onze gemeente schatten wij om deze reden in op € 100.000. De kans dat het risico werkelijkheid schatten wij in op 25%.

Wij zien een aantal ontwikkelingen die van betekenis gaan zijn voor onze gemeente, maar waarbij wij nog niet kunnen inschatten of dit - al dan niet financiële - risico's met zich meebrengt. We willen deze ontwikkelingen wel in deze risicoparagraaf onder de aandacht brengen.

Als gemeente kunnen wij altijd worden geconfronteerd met een bezwaar of beroep dat wordt aangetekend tegen een door ons genomen besluit. Daarnaast kunnen wij worden geconfronteerd met risico`s als gevolg van aansprakelijkstellingen en juridische procedures op het gebied van toezicht en handhaving, openbare orde en veiligheid en bouw en vergunningverlening. 

Bestrijding van invasieve uitheemse exoten (plant en dier)
In de afgelopen jaren is het aantal soorten invasieve exoten (plant en dier) toegenomen; de bestrijding hiervan kan leiden tot forse kostenposten. Een invasieve exoot is een plant of dier dat een risico vormt voor onze natuur, welzijn van mens of dier en of agrarische sector. Deze risico’s bestaan uit het verdringen van inheemse plant- en diersoorten, vanwege toxische eigenschappen of beiden. In 2021 heeft de provincie Drenthe aangegeven Provinciaal beleid op te stellen over de bestrijding/beheersing van invasieve exoten. 

Maatschappelijke ontwikkelingen en inflatie
Maatschappelijk gezien gebeurt er op dit moment veel. We hebben belangrijke ontwikkelingen die de gemeentelijke bedrijfsvoering beïnvloeden, zoals de Hervormingsagenda Jeugd, de invoering van de Omgevingswet,  het huidige inflatieniveau en de situatie op de energiemarkt. Daarnaast gebeurt er in maatschappelijk opzicht veel. Het 'stikstof-dossier', de woningmarkt, de situatie in de Oekraïne, een krappe arbeidsmarkt en de naweeën van de coronacrisis zijn enkele voorbeelden van ontwikkelingen die in meer of mindere mate een risico vormen voor het goed kunnen uitvoeren van onze gemeentelijke taken. De financiële risico's die hier aan verbonden zijn laten zich moeilijk inschatten. Het is belangrijk om hier voortdurend met elkaar de vinger aan de pols te houden.

De weerstandscapaciteit bestaat uit de middelen en de mogelijkheden waarover de gemeente beschikt om niet begrote kosten, die onverwacht en substantieel zijn, op te vangen. Hierbij zetten wij eerst het gedeelte van onze weerstandscapaciteit in dat geen of minimale effecten heeft op ons beleid en onze begroting.
In onze weerstandscapaciteit hebben wij geen bestemmingsreserves en  stille reserves opgenomen. Het tijdsbestek waarin stille reserves vrijgespeeld kunnen worden ter dekking van risico’s ligt hieraan ten grondslag. Voor bestemmingsreserves is het argument dat bij de inzet van deze reserves de uitvoering van het beleid mogelijk onder druk komt te staan.

Een gemeente is vrij om te bepalen welk deel van de weerstandscapaciteit wordt aangewend voor het weerstandsvermogen. Conform de nota Risicomanagement en Weerstands­vermogen zetten wij alleen onze algemene reserve in ter dekking van de mogelijke risico’s. Het weerstandsvermogen wordt als volgt bepaald:

Beschikbare weerstandscapaciteit : benodigde weerstandscapaciteit (risicoprofiel). Hieruit vloeit een ratio voort, die in te delen is in één van de categorieën A tot en met F.

Op grond van het BBV nemen wij in deze paragraaf een aantal kengetallen op die de  beoordeling van onze financiële positie ondersteunen. Daarmee wordt beoogd uw raad in staat te stellen gemakkelijker inzicht te krijgen in de financiële positie van onze  gemeente. De kengetallen maken inzichtelijk(er) over hoeveel (financiële) ruimte de gemeente beschikt om structurele en incidentele lasten te kunnen dekken en op te vangen. Zij geven zodoende inzicht in de financiële weerbaarheid en wendbaarheid. Het gaat daarbij om de volgende kengetallen:

• de netto schuldquote;
• de netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen;
• de solvabiliteitsratio;
• de grondexploitatie;
• de structurele exploitatieruimte, en
• de belastingcapaciteit.

Deze kengetallen moeten altijd in samenhang worden bezien omdat ze alleen gezamenlijk en in hun onderlinge verhouding een goed beeld kunnen geven van de financiële positie van de gemeente.

Toelichting op de betekenis van de kengetallen

Netto schuldquote en netto schuldquote gecorrigeerd voor verstrekte leningen
De netto schuldquote weerspiegelt het niveau van de schuldenlast ten opzichte van de eigen middelen en geeft een indicatie van de druk van de rentelasten en de aflossingen op de exploitatie. De schuldquote daalt als gevolg van reguliere aflossingen op de leningenportefeuille. 

Solvabiliteitsratio
Dit kengetal geeft inzicht in de mate waarin de gemeente in staat is aan haar financiële verplichtingen te voldoen. De ratio stijgt omdat wij blijven werken aan de versterking van onze vermogenspositie door middel van structurele stortingen in de algemene reserve. 

Grondexploitatie
Dit kengetal geeft aan hoe groot de grondpositie (de waarde van de grond) is ten opzichte van de totale (geraamde) baten. Het is belangrijk om te kunnen beoordelen of er een reële verwachting is dat de grondexploitatie kan bijdragen aan verlaging van de schuld van de gemeente.

Structurele exploitatieruimte
Dit kengetal geeft aan hoe groot de structurele exploitatieruimte is, door het saldo van de stelpost vrije begrotingsruimte te delen op het totale saldo van de begroting (begrote lasten en stortingen in de reserves). 

Belastingcapaciteit
Het kengetal belastingcapaciteit geeft inzicht in de mate waarin een zich voordoende financiële tegenvaller in het volgend begrotingsjaar kan worden opgevangen en of er ruimte is voor nieuw beleid. De benutte belastingcapaciteit is gestegen als gevolg van de indexatie van de Ozb-opbrengst. 

Ontwikkeling van onze kengetallen
In de periode 2014 – 2018 is zwaar ingezet op het herstellen en weer toegroeien naar een gezond financieel evenwicht. Wij creëren  op deze manier ruimte voor nieuw beleid en een gezonde financiële basis. De bestuurlijke lijn van de afgelopen jaren zien wij terug in de ontwikkeling van alle indicatoren en de uitkomsten onderschrijven het gevoerde beleid.

Op basis van de door ons uitgevoerde risico-inventarisatie, de weerstandsratio van 17,67 en het beeld van onze meerjarenbegroting is het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Coevorden van mening dat de normale bedrijfsvoering financieel kan worden voortgezet.

Voor alle activiteiten die binnen onze gemeente plaatsvinden - zoals wonen, werken en recreëren - zijn kapitaalgoederen nodig. Hierbij valt te denken aan wegen, riolering, groen, openbare verlichting en gebouwen. De kwaliteit van deze goederen en het niveau van onderhoud ervan zijn bepalend voor het voorzieningenniveau van de gemeente. In deze paragraaf gaan wij in op de beleidskaders en de daaruit voortvloeiende financiële gevolgen voor wat betreft de grotere kapitaalgoederen van de gemeente. De in deze paragraaf opgenomen bedragen zijn exclusief de kosten voor de inzet van ons eigen personeel en materieel.

Afstoten van niet kernbezit
Het afstoten van niet kernbezit, zoals opgenomen in de vastgoedvisie, is in 2022 voortgezet. In 2022 heeft de verkoop van het pand Markt 6 en het perceel Dwarspad 2 in Coevorden plaats gevonden.

Onderhoud
In 2022 is uitvoering gegeven aan het beheer en onderhoud van ons gemeentelijk vastgoed. Het onderhoud wordt uitgevoerd op basis van een Meerjaren Onderhouds Programma. Verder zijn in 2022 de uitkomsten van het verduurzamingsonderzoek voor het gemeentelijk kernbezit verwerkt tot een Duurzaam Meerjaren Onderhouds Programma (DMJOP), met de ambitie om voor het gemeentelijk vastgoed in 2030 al energieneutraal te zijn. Dit plan wordt conform gewijzigde planning in 2023 ter besluitvorming aan de raad aangeboden. Door personele wisselingen in het afgelopen jaar was dit niet eerder mogelijk.

Onderhoudslasten in 2022
De total onderhoudslasten in 2022, voor zowel het dagelijks onderhoud als planmatig/groot onderhoud, komen uit op circa € 621.000.

Het totaal van de te beheren oppervlakte groen in de gemeente beslaat circa 898 hectare. In deze hoeveelheid zit een grote variëteit. Wij onderhouden sierplantsoenen, bermen, maar bijvoorbeeld ook sloten, bossen en natuurterreinen. In onderstaande tabel geven wij de verdeling van het areaal groen.

In 2022 is de dynamische verlichting langs de schoolroute Hengstmeerweg opgeleverd zoals aangegeven in het beleidsplan. In het beleidsplan is ook opgenomen een grootschalige sanering van verlichting in het buitengebied. Uit afstemming met dorpsbelangen en andere belanghebbenden bleek hiervoor geen draagvlak te zijn waardoor het college heeft besloten de sanering niet uit te voeren. In het nieuw op te stellen beleidsplan komen we met nieuw beleid voor openbare verlichting in het buitengebied. Het gevolg van het niet saneren is dat er nog veel oude verlichting staat die aan het einde van de levensduur is. Dat resulteert in veel storingen welke we komend jaar hopen op te lossen.

Lasten in 2022
In 2022 is € 133.000 uitgegeven aan het beheer en onderhoud van de openbare verlichting. Hiermee zijn de vervangingen, het beheer en onderhoud, de (nood)reparaties en de remplace bekostigd. Bij onderhoud en defecten is zoveel mogelijk rekening gehouden met de voortgang en uitvoering van het beleidsplan.

Investeringskrediet 2022
Voor het vervangingsplan van de openbare verlichting is in 2022 een investeringskrediet van €  358.000 beschikbaar gesteld. De gerealiseerde kosten in 2022 zijn € 8.607. In verband met teruggave van een verstrekte opdracht door de aannemer in 2022 heeft uitvoering niet plaatsgevonden. Eind 2022 is de opdracht opnieuw gegund en de uitvoering zal in 2023 plaatsvinden.

Beheer en onderhoud van de openbare ruimte is een kerntaak van de gemeente. Daaronder valt ook onze verantwoordelijkheid voor het beheer en onderhoud van de civiele kunstwerken. In het Burgerlijk Wetboek is de aansprakelijkheid van beheerders van openbare voorzieningen bij ontstane (letsel)schade geregeld. Wij dienen bij geschillen aan te tonen dat de inspecties en het onderhoud met optimale zorg zijn uitgevoerd. Het is dan ook van groot belang het beheer van de civiele kunstwerken op orde te hebben. Onder civieltechnische kunstwerken verstaan wij de volgende objecten:

- Bruggen;
- Steigers;
- Kademuren;
- Tunnels;
- Duikers.

Om de kwaliteit van de civiele kunstwerken te monitoren dienen deze regelmatig geïnspecteerd worden. Dit is in 2022 gebeurd. Op basis van deze inspecties is een beheerplan opgesteld.  In het beheerplan wordt inzicht gegeven in de bestaande kwaliteit, de planning van de werkzaamheden en de daaraan gekoppelde financiële gevolgen.

Het groot onderhoud aan de bruggen is conform het beheerplan uitgevoerd. De bruggen  Verlengde Hoogeveense Vaart NZ Zwinderen, Brinkstraat Wezup, Klenckerbrug Oosterhesselen,  en Ruimsloot zijn inmiddels vervangen of hersteld.  De brug Brugstraat in Wezuperbrug wordt in 2023 vervangen. In 2023 gaan we a.d.h.v. de reeds uitgevoerde inspecties 2022 een nieuw beheerplan opstellen.

Lasten in 2022
In 2022 hebben wij een bedrag van € 221.000 uitgegeven aan het onderhoud van oeververbindingen.

De gemeentelijke riolering is een van de belangrijkste voorzieningen voor de bescherming van de volksgezondheid en het milieu. Ook heeft de riolering een belangrijke functie als het gaat om het tegengaan van wateroverlast in de openbare ruimte.

Lasten en rioolheffing in 2022
De exploitatie- en kapitaallasten die samenhangen met het onderhoud van het rioleringsstelsel worden grotendeels bekostigd uit de rioolheffing. In 2022 bedroegen de totale kosten voor het beheer en onderhoud van het rioolstelsel € 3.212.000. De opbrengsten uit de rioolheffing was in 2022 € 3.673.000 . Per saldo hebben wij € 461.000 teruggestort aan de voorziening riolering. De forse terugstorting komt onder andere door aanpassing van de kapitaallasten conform het nieuwe verbreed gemeentelijk rioleringsplan.

Binnen onze gemeente hebben wij circa 730 kilometer aan verharde wegen in beheer. Net als alle civieltechnische constructies zijn wegen onderhevig aan slijtage en veroudering. Zonder regelmatig onderhoud zal een weg op een bepaald moment niet meer in staat zijn om zijn primaire functie (het veilig afwikkelen van verkeer) te vervullen. De wegbeheerder heeft op grond van de Wegenwet de zorgplicht voor de wegverhardingen. Dit betekent dat wij ervoor moeten zorgen dat de verhardingen in een goede staat verkeren. Bij dit beheerproces spelen tal van randvoorwaarden een dwingende rol, die voortvloeien uit wet- en regelgeving. Wij hebben diverse soorten verhardingen in onze gemeente: 

Asfalt
Binnen onze gemeente gaat het om geasfalteerde rijbanen, fietspaden, parkeerplaatsen en enkele voetpaden. Het totale oppervlak aan asfaltverharding beslaat ultimo 2022 2.268.921 m².

Beton
In de gemeente ligt ook een bescheiden hoeveelheid aan betonwegen. Het betreft hier voornamelijk oude rijks- of provinciale wegen, die zijn overgedragen aan de gemeente en een aantal fietspaden. Het totale oppervlak aan betonverhardingen is ultimo 2022 148.197 m². 

Elementen
De derde soort verharding is de elementenverharding. Dit is een verharding die bestaat uit losse elementen die in hun geheel een verharding vormen. De meest toegepaste elementen zijn gebakken klinkers, betonklinkers en betontegels. Het totale oppervlak aan elementenverhardingen beslaat ultimo 2022 1.678.588 m².

Onverhard
De onverharde wegen bestaan hoofdzakelijk uit zandwegen. Deze liggen voornamelijk in het noordelijke deel van de gemeente. De zandwegen dienen voor de ontsluiting van bospercelen en landerijen. In het zuidelijke deel van de gemeente komt dit soort wegen nauwelijks voor vanwege het feit dat de ondergrond daar veel veen bevat. Ultimo 2022 omvat het totale oppervlak van de onverharde wegen 298.5198 m².

Areaal verharding
De oppervlakte asfaltverharding neemt door de jaren heen af en de hoeveelheid elementenverharding neemt toe. Steeds vaker worden asfaltwegen in de bebouwde kom vervangen door wegen met elementenverharding. De kwaliteit van beide types is nogal verschillend. Zo heeft asfaltverharding veel te lijden van zware vorstperioden, terwijl vorst geen invloed heeft op de kwaliteit van elementenverharding.

In het afgelopen jaar hebben we het reguliere onderhoud aan verhardingen uitgevoerd maar hadden we te maken met grote prijsstijgingen zeker bij het asfaltonderhoud. Door de keuze het budget niet mee te laten stijgen met de prijsstijgingen zijn er minder onderhoudsmaatregelen uitgevoerd wat een van de oorzaken is van een lager gemiddeld kwaliteitsniveau dan voorzien.

Lasten in 2022
In 2022 hebben wij op het product verhardingen € 1.681.000 uitgegeven aan het onderhoud aan de gemeentelijke wegen

In deze paragraaf geven wij inzicht in en leggen wij verantwoording af over het gevoerde treasurybeheer in 2022. Treasury is het besturen en beheersen van, het verantwoorden over en het toezicht houden op de financiële geldstromen, de financiële posities en de hieraan verbonden risico’s.

Om vooral de financieringsrisico’s te beperken staan in de wet fido twee instrumenten: de rente risiconorm en de kasgeldlimiet.

In 2022 hebben wij een lening aangetrokken van € 7,5 miljoen, tegen 0,26% rente. De omvang en het rentepercentage zijn conform de begroting afgesloten. 

In het volgende overzicht geven wij het verloop van de opgenomen langlopende geldleningen weer. Een gedetailleerd overzicht van de portefeuille vindt u in bijlage 3 van dit jaarverslag.

Dagelijks worden de saldi van onze bankrekeningen geraadpleegd. Alle tegoeden boven het drempelbedrag worden afgestort in de schatkist bij het ministerie van Financiën. Deze afroming wordt automatisch door BNG geregeld. Indien de stand van de liquide middelen het toelaat worden deze tegoeden weer teruggehaald. Blijft ons liquiditeitssaldo beneden het drempelbedrag, dan hoeft er geen bedrag gestort te worden in de schatkist. In 2022 hadden wij een bedrag in 's Rijks schatkist staan. We hebben de norm niet overschreden in 2022.

Voor de toerekening van rente aan investeringen op de programma’s hanteerden wij in 2022 een voorgecalculeerd omslagpercentage van 1,5%. Dit is een gewogen gemiddelde waarbij wij in lijn met de landelijke notitie Rente van de commissie BBV bewegen binnen een bandbreedte van plus en min 0,5%.

Voor 2022 was het berekende rentepercentage 1,69%. Ten opzichte van de interne rekenrente van 1,5% blijft dit binnen de toegestane afwijking (bandbreedte) van 0,5%.  Doordat wij geen 1,69% maar 1,5% rente toerekenen aan de programma's, blijft een deel van de rentekosten centraal (in programma 6) staan. Dat is een nadeel. Dit nadeel, het renteresultaat, was begroot op € 60.500 voordelig en komt in werkelijkheid uit op een nadelig resultaat van € 168.000. 

Het EMU-saldo is het verschil van inkomsten en uitgaven van de overheid. Om te voorkomen dat de overheidsfinanciën van EMU-landen ontsporen, hebben de lidstaten van de Europese Unie afgesproken dat het EMU-tekort maximaal 3% van het bruto binnenlands product (bbp) mag bedragen. In dit maximale tekort hebben, naast de Rijksoverheid, ook gemeenten en provincies een aandeel. Voor de jaren 2019-2022 is afgesproken dat de gezamenlijke ruimte voor de decentrale overheden 0,4% van het bbp bedraagt. Het collectieve aandeel van de gemeenten is 0,27% van het bbp.

De berekening in het hierna opgenomen overzicht resulteert in een positief totaalbedrag. Dit betekent dat wij een positieve bijdrage leveren aan de beperking van het EMU-tekort in Nederland.

In onderstaand overzicht geven we het verloop en de ontwikkeling van onze financieringspositie weer. Het eerste overzicht geeft weer in welke mate wij onze vaste activa hebben gefinancierd met eigen vermogen en langlopende schulden. Er is sprake van een financieringstekort: wij hebben meer langlopend eigen en vreemd vermogen dan bezittingen met een lange gebruiksduur Dit tekort betekent dat wij een deel van onze vaste activa met 'kort geld' (rekening courant) financieren. 

Onderstaand overzicht laat de veranderingen op de balans en onze liquiditeitspositie zien. Daarmee geven we inzicht waar onze financiële middelen vandaan komen en waarvoor ze zijn ingezet.
De afname van posten die rechts op de balans staan (passivaposten) worden gezien als bestedingen, bijvoorbeeld de onttrekking aan reserves en voorzieningen en het aflossen van leningen. Daarnaast wordt de toename van van activaposten (links op de balans) gezien als bestedingen, zoals investeringen. Het tegenovergestelde daarvan wordt gezien als middelen, zoals de afschrijving en aflossing op activa en het aantrekken van nieuwe leningen. 

In deze paragraaf informeren wij u over de stand van zaken en de beleidsvoornemens ten aanzien van de bedrijfsvoering.

Ons doel is dat inwoners kunnen vertrouwen op een stabiele, moderne en veilige digitale omgeving, waarin zij op een open en transparante manier hun zaken kunnen regelen met de gemeente op een moment waarop het hen past. Inwoners verwachten daarin kwaliteit. Als i-organisatie zorgen we voor een informatiehuishouding die dat mogelijk maakt. 
In 2022 is er hard gewerkt aan het doorlopend versterken en up-to-date houden van onze informatiesystemen. Onze dienstverlening is verbeterd door de ontvlechting en doorontwikkeling van iBurgerzaken (fase 1), het in gebruik nemen van het zaaksysteem in het ruimtelijk domein (Powerbrowser) én door het verder uitrollen van e-formulieren. 

In BOCE-verband is verder ingezet op samenwerking door gezamenlijk applicaties in te kopen, te implementeren en te beheren. GoBright (het reserveringssysteem) is hier een mooi voorbeeld van. Helaas is er ook een aantal gezamenlijke projecten dat als minder succesvol wordt gezien. Dit is een aandachtspunt voor 2023.

Naast nieuwe applicaties hebben we een mooie kwaliteitsverbetering gerealiseerd op functioneel beheer gebied, door goed te luisteren naar de behoeften van onze gebruikers en dit te vertalen in de applicaties. Door de documentatie rondom de systemen beter op orde te hebben, zijn wij in staat meer grip te hebben op het applicatielandschap. Dit hebben we onder andere gedaan door het invullen van een Inrichting en Beheerdocument (IBD) per applicatie. Ook is er een start gemaakt met het in beeld brengen van de informatiearchitectuur.

In 2023 gaan we door met de professionalisering van onze i-organisatie. Dit doen we door onze interne processen te optimaliseren en standaardiseren, door op de hoogte te blijven van ontwikkelingen in de markt en inzet te leveren aan het programma Toekomstig Bestendige Organisatie (TBO). Dit doen wij altijd met het doel de dienstverlening aan onze inwoners te verbeteren. 

Informatieveiligheid heeft in sterke mate te maken met het afwegen van risico's en de bewuste omgang met informatie in de organisatie. Met ons informatiebeveiligingsbeleid en onze procedures willen we borgen dat informatie beschikbaar, vertrouwelijk en betrouwbaar is. Hybride werken, zowel thuis als op kantoor werken, is een standaard geworden. Dit vraagt meer dan ooit iets van medewerkers en  de manier waarop zij informatie moeten kunnen benaderen. 

In 2022 is er doorlopend aandacht geweest voor bewustwording op het gebied van informatieveiligheid en privacy. Er hebben  diverse phishingtests plaatsgevonden, er zijn voor medewerkers presentaties gegeven, medewerkers hebben gebruik gemaakt van een e-learningplatform en er was een bezoek van een mysteryguest. Ook voor 2023 zal dit bewustwordingstraject worden voortgezet. 

Sinds 1 januari 2020 is de Baseline Informatiebeveiliging Overheid (BIO) van kracht. Dit normenkader geldt voor de gehele overheid en is gebaseerd op de internationale standaard voor informatieveiligheid, de NEN-ISO 27000 serie. Het normenkader gaat uit van risicomanagement en de rol en verantwoordelijkheid van leidinggevenden en bestuurders daarin. Afgelopen jaar is er verdere invulling gegeven aan de BIO zodat de informatieveiligheid naar een nog hoger niveau wordt getild. 

Verantwoording ENSIA

Jaarlijks wordt er middels de Eenduidige Normatiek Single Information Audit (ENSIA) een zelfevaluatie op de informatieveiligheid uitgevoerd. Deze zelfevaluatie is onder meer gericht op de wet- en regelgeving en beveiligingsnormen.

Middels de collegeverklaring inzake DigiD en Suwinet en diverse rapportages wordt verantwoording afgelegd aan de verticale toezichthouders over informatiebeveiliging. Voor de horizontale verantwoording worden deze documenten ondersteund met een aparte toelichtingsrapportage. In de collegeverklaring inzake DigiD en Suwinet over 2022 wordt aangegeven dat alle vijf DigiD aansluitingen voldoen aan alle normen. 

De zelfevaluatie ENSIA geeft ons inzicht in de activiteiten die we nog kunnen uitvoeren om onze informatiebeveiliging te verbeteren. Uit de zelfevaluatie ENSIA 2022 blijkt dat, net als in 2021,  de borging van informatiebeveiliging (PDCA cyclus) om risico's en maatregelen te monitoren een aandachtspunt is. Een ander aandachtspunt is dat veel maatregelen zijn genomen maar niet schriftelijk zijn vastgelegd. Met een audit is er geen bewijsmateriaal dat aantoont dat de maatregel ook daadwerkelijk plaatsvindt. We zijn bezig deze processen te verbeteren door meer schriftelijk vast te leggen en te sturen op controle van deze maatregelen. Uit de ENSIA komt naar voren dat wij goed scoren op de beveiliging van apparatuur en beveiligingsbeleid. 

In 2022 heeft het BI-cluster veel inzet geleegd op het onder de aandacht brengen van het belang van data gedreven werken. Met succes is deze werkwijze, die randvoorwaardelijk is om BI projecten succesvol te laten zijn, ingebed in het programma TBO. Hiermee krijgt deze werkwijze een prominente rol in de organisatie van de toekomst. 

Tevens is de samenwerking met procesmanagement gezocht waardoor zowel het eigen werkproces als ook de werkprocessen uit de interne organisatie een professionaliseringslag hebben doorgemaakt. Dit draagt bij aan de datakwaliteit en bruikbaarheid ten bate van BI-projecten.

Technische professionalisering doormiddel van een toekomstbestendig datawarehouse heeft in 2022 een verkennende fase doorlopen en zal in 2023 verder worden uitgewerkt en uitgevoerd.

Reguliere BI-projecten hebben ook doorgang gevonden. Er zijn diverse projecten opgestart en/of afgerond.

In 2022 hebben wij ingezet op de volgende onderdelen om te voldoen aan de eisen van de AVG:

1.    Bewustwording
In samenwerking met de CISO en de Privacy Officer is er binnen de organisatie veel aandacht gevestigd op bewustwording. In 2022 zijn structureel digitale sessies georganiseerd, waarbij verschillende aspecten van privacy zijn uitgelicht. De intranetpagina is verder uitgebreid over hoe om te gaan met informatieveiligheid met betrekking tot het thuiswerken.
2.    Gegevens effectbeoordelingen (DPIA)
Het uitvoeren van de DPIA's is inmiddels verankerd in de processen. Het beleid over hoe om te gaan met het updaten van de DPIA's en de monitoring op, staat op de kalender voor het eerste kwartaal 2023. 
3.    Privacy by design en privacy by default
Dit betreft het betrekken van privacyaspecten als dataminimalisatie en opslagbeperkingen (beginselen AVG art. 5) bij het ontwerpen van nieuwe processen en systemen. In de samenwerking met de afdeling Advies & Services wordt er gewerkt met een checklist bij de implementatie van nieuwe applicaties. 
4.    Functionaris Gegevensbescherming
Deze is aangesteld binnen onze gemeente en werkt nauw samen met de Privacy Officer en de CISO. Daarnaast is deze aangesloten bij het FG netwerk binnen de Drentse gemeenten.
5.    Meldplicht Datalekken
Er is een vastgestelde procedure voor het onderzoeken en registreren van meldingen van mogelijke datalekken (incidenten). De FG houdt daarvan een register bij. 
6.    Verwerkersovereenkomsten
Het standaard format, geadviseerd door VNG, wordt gehanteerd binnen onze gemeente. Bij het aangaan van inkoopopdrachten wordt er kritisch gekeken of een verwerkersovereenkomst eveneens moet worden toegepast.  Afgesloten verwerkersovereenkomsten worden opgenomen in het contractenregister binnen de gemeente. 

Feiten en cijfers 2022
Incidenten opgenomen in het lokale register: 6
Incidenten gemeld bij de Autoriteit Persoonsgegevens: 2 van de 6
Verzoek tot inzage (bekend bij het privacy team): 0

Gegeven de situatie op de arbeidsmarkt, de organisatieontwikkeling en de grotendeels vacante positie van Public Controller (die per 1 maart 2023 overigens weer wordt vervuld) is het 213a onderzoek naar de doelmatigheid en doeltreffendheid van het personeelsverloop niet als zodanig uitgevoerd. Binnen het cluster HR  is met het intensiveren van het gebruik van Kliq echter wel degelijk intensief gemonitord op de data vanuit zowel een kwantitatief als kwalitatief perspectief. De uitkomsten daarvan zijn in managementoverleggen regelmatig onderwerp van gesprek geweest.

Rapportage juridische procedures

Inleiding
Vanaf 2017 verstrekken wij informatie over klachtbehandeling en Wob-verzoeken, vanaf heden Woo-verzoeken in het jaarverslag. De bezwaarschriftencommissie bracht jaarlijks separaat een jaarverslag uit met betrekking tot het aantal ingediende bezwaarschriften. De bezwaarschriftenverordening is op dit punt gewijzigd en dit betekent dat de commissie niet langer een jaarverslag uitbrengt, maar dat over bezwaarschriftafhandeling wordt gerapporteerd in de planning- en controldocumenten. 

Hierna geven wij het aantal ingekomen klachten en bezwaarschriften weer. In de tabellen is de verdeling per team en afdeling weergegeven waarbij een vergelijk wordt gemaakt met de afgelopen vijf jaren. 

Geregistreerde klachten
Ten opzichte van 2021 is het aantal klachten flink gestegen. In 2022 heeft de gemeente Coevorden 42 klachten ontvangen. Wij blijven het aantal monitoren.

Bezwaarschriften 
In 2022 zijn er meer bezwaarschriften binnengekomen ten opzichte van 2021. Van het totaal van 525 zijn 438 bezwaren niet ontvankelijk of ingetrokken. 18 bezwaren zijn op dit moment nog in behandeling. 

Het aantal bezwaarschriften bij het Team Omgevingsontwikkeling is te verklaren doordat meerdere keren tegen één besluit bezwaar werd gemaakt namens meerdere bezwaarmakers. Tegen de omgevingsvergunning voor de tijdelijke opvang van Oekraïense vluchtelingen in Ossehaar zijn 402 bezwaarschriften binnen gekomen, die ook allemaal zijn ingetrokken of van rechtswege zijn vervallen na heroverweging van het besluit. 

De stijging bij Team Actief voor Werk wordt voornamelijk veroorzaakt door de energietoeslag. 

Nationale ombudsman 
Er zijn 17 verzoeken bij de ombudsman ingediend. De ombudsman heeft in 1 zaak opgetreden ter interventie en de zaak is alsnog naar tevredenheid afgedaan. De overige 16 verzoeken zijn ofwel terugverwezen naar de gemeente, of doorverwezen naar een andere procedure. Bijvoorbeeld de bezwaarschriftprocedure of een handhavingsprocedure.

Invoering rechtmatigheidsverantwoording (RMV)
In de huidige situatie geeft de accountant in de controleverklaring een oordeel over de rechtmatigheid van het handelen van de gemeente. In de toekomstige situatie legt het College van B&W rechtstreeks verantwoording af over de (financiële) rechtmatigheid van het gevoerde bestuur, aan de hand van de rechtmatigheidsverantwoording in de jaarrekening. De accountant controleert vervolgens de rechtmatigheidsverantwoording op getrouwheid. De accountant kijkt dus of hetgeen het College meldt in de rechtmatigheidsverantwoording, juist en volledig is.

In 2022 hebben wij de eerste stappen gezet ter voorbereiding op de invoering van de rechtmatigheidsverantwoording. Binnen onze uitgevoerde interne controles houden wij rekening met de invoering van de gewijzigde verantwoording.

De invoering van de rechtsmatigheidsverantwoording is met één jaar uitgesteld. De reden hiervoor is dat door de corona-crisis het kabinet andere prioriteiten heeft moeten stellen. Hierdoor zullen gemeenten naar verwachting over het verslagjaar 2023 voor de eerste keer een rechtmatigheidsverantwoording op moeten nemen in de jaarrekening.

Het optimaliseren van de interne controles betreft een dynamisch, steeds terugkerend proces.  In 2022 is er aandacht geweest voor het toevoegen van de vereisten die voortvloeien uit de implementatie van de rechtmatigheidsverantwoording aan de toetsdocumenten. Het intern controleplan bevat de financieel kritische processen. In 2022 zijn de volgende onderdelen getoetst:

• Personeel
• Sociaal Domein (WMO en Jeugd)
• Belastingen
• Omgevingsvergunningen
• Subsidievergunningen
• Memorialen
• Begrotingswijzigingen
• Grondexploitaties
• Huren & Pachten
• Inkoop & Betalingen
• Aanbestedingen
• Treasury

Het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Coevorden is zich bewust van inherente risico’s van fraude die, zowel intern als extern, worden gelopen bij het uitvoeren van de gemeentelijke taken. Het college heeft in 2022 een frauderisicoanalyse opgesteld om de risicogebieden te identificeren en bewustwording te creëren. Vanuit de bedrijfsvoering is er verhoogde aandacht voor de inrichting van onze administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB) ten aanzien van de geïdentificeerde risicogebieden en tevens worden de relevante geldstromen/processen betrokken in de interne controles die gedurende het jaar worden uitgevoerd.

Stakeholders van de gemeente moeten er op kunnen vertrouwen dat wij op een betrouwbare, eerlijke en zorgvuldige manier zaken doen. De gemeente beschikt over een uitgebreid scala aan zogenaamde soft controls. Iedere medewerker van de gemeente Coevorden legt bij indiensttreding een ambtseed of ambtsbelofte af en overlegt een verklaring omtrent gedrag. Daarnaast beschikt gemeente Coevorden over een vastgestelde regeling en gedragscodes, onder andere op het gebied van nevenwerkzaamheden en financiële belangen, welke openbaar beschikbaar zijn. De gemeente Coevorden beschikt daarnaast over een regeling melden integriteitsschending en in de organisatie is een vertrouwenspersoon aanwezig waar eventuele misstanden vertrouwelijk kunnen worden gemeld. 

Onze (financiële) processen en systemen kenmerken zich door de aanwezigheid van functiescheidingen, zogenaamd hard controls. Hiermee voorkomen we dat slechts één persoon ongecontroleerd transacties of verplichtingen kan aangaan, autoriseren, verwerken en afwikkelen en/of zelfstandig toegang heeft tot activa.

Ondanks alle beheersingsmaatregelen resteert het risico dat management of directie maatregelen doorbreekt en het risico van samenspanning tussen medewerkers. Transparante besluitvorming, de governance structuur, een open cultuur waarbij we elkaar durven aan te spreken, de aanwezigheid van een vertrouwenspersoon om niet-integer handelen (anoniem) te melden, periodieke interne en externe audits op de naleving van beheersingsmaatregelen dragen er toe bij dat onregelmatigheden worden gesignaleerd.

De afgelopen jaren zijn er regelmatig berichten in de media over cyberaanvallen, gevallen van ransomware en datalekken. Informatiebeveiliging vanuit de perspectieven continuïteit, fraude en privacy heeft een hoge prioriteit.

Tijdens de dagelijkse bedrijfsvoering vinden controles plaats om vast te stellen of gewerkt wordt volgens de daarover gemaakte afspraken, waaronder de diverse protocollen voor informatiebeveiliging. Daarnaast beoordelen de CISO en privacy officer de kwaliteit en naleving van de getroffen beheersingsmaatregelen. Periodiek wordt de beheersing van informatiebeveiliging getoetst, zowel intern, maar ook extern vanuit de sector. Eventuele verbeterpunten vormen de input voor verdere aanscherping en/of naleving van het informatiebeveiligingsproces.

Geconcludeerd, het college is van mening dat, met alle analyses en getroffen beheersingsmaatregelen, de risico’s met betrekking tot een beheerste en integere bedrijfsvoering inzichtelijk zijn en op een adequate wijze aandacht krijgen.

Op het gebied van personeel was er in 2022 veel beweging. Met de krapte op de arbeidsmarkt en de toegenomen uitstroom (een landelijke tendens) enerzijds en onze taken en ambities anderzijds was het zoals verwacht zoeken naar balans. Dit leidde op sommige plekken in de organisatie tot hoge werkdruk. Hoewel alle vacatures nog konden worden ingevuld, was dit niet altijd makkelijk en stonden er gemiddeld meer vacatures open dan we de afgelopen jaren gewend waren. Om ervoor te zorgen dat de werving- en selectieactiviteiten rondom alle vacatures goed en tijdig konden worden opgestart is gebruik gemaakt van een extra Recruitment Specialist. Deze bood een welkome ondersteuning voor zowel P&O als voor leidinggevenden.

Door het programmateam TBO is in 2022 invulling gegeven aan de eerste fase van het programma Toekomst Bestendige Organisatie. Onder externe begeleiding is er met behulp van teamscans en een digitale volwassenheidsscan geïnventariseerd wat er nodig is om als gemeente Coevorden toekomstbestendig te zijn. Dat heeft geleid tot een aantal strategische doelen die in 2023 verder worden uitgewerkt in projecten. Daarbij is een verdeling gemaakt tussen de peilers Leiderschap, Personeel en Processen & Data. De teamscans krijgen een vervolg en worden onderdeel van de SAP-cyclus, waarin op strategische wijze invulling wordt gegeven aan het personeelsbeleid voor de gemeente Coevorden.  

Het hybride werken werd in 2022 steeds meer als normaal beschouwd. De meeste medewerkers konden zelf een goede verdeling maken tussen thuis en op kantoor werken en binnen teams zijn daarover afspraken gemaakt. 

Het delen van kennis en het verbinden van medewerkers met de organisatie was een extra uitdaging met de hoge instroomcijfers en het hybride werken. Ook in 2022 is er daarom hard gewerkt aan het verder digitaliseren van P&O processen. Naast de onboarding app is er ook een exit app in gebruik genomen die ons meer informatie geeft over de reden waarom medewerkers vertrekken. Ook is het onboarding programma verder ingevuld zodat nu alle relevante informatie aan bod komt in een gestructureerd programma. Daarin hebben ook de rol van de leidinggevende en die van de buddie meer vorm gekregen. Op die manier verwachten we nieuwe medewerkers beter te kunnen verwelkomen en sneller hun weg in de organisatie te laten vinden.

Waar we als organisatie vooral te maken hadden met problemen op de arbeidsmarkt, hadden onze medewerkers soms hele andere problemen. De financiële crisis was voor sommigen duidelijk voelbaar. Om te voorkomen dat medewerkers vastlopen in financiële zorgen is de infosheet Tips bij Geldzorgen verspreid. Hierin werden naast diverse tips ook de contactgegevens van collega's die kunnen helpen vermeld. Naast deze hulp in de vorm van tips en ondersteuning is er, op de valreep van 2022 ook in financiële zin, vanuit goed werkgeverschap, een gebaar gemaakt middels de pilot voor de verruiming van een aantal arbeidsvoorwaarden (o.a. verhoging reiskostenregeling, introductie internetvergoeding en teruggaveregeling sportschoolcontributie). 

En tenslotte is er ook in 2022 verder gewerkt aan een aantal lopende thema's. Zo was er onder andere aandacht voor Arbeidsomstandigheden en is er verder gewerkt aan het vormgeven van een toekomstbestendige Openbare Ruimte. De invoering van de Omgevingswet is opnieuw uitgesteld, tot 1 januari 2024. Ook in 2023 blijft dit project onze aandacht vragen.  

In onderstaande tabel zijn per organisatieonderdeel de vastgestelde formatie en loonsom opgenomen voor 2022 . Het betreft hier de begrote en werkelijke kosten voor salarissen en sociale lasten.

Op 1 mei 2022 is de Wet open overheid (Woo) in werking getreden. Deze wet heeft de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) vervangen. Met de komst van deze nieuwe wet is er ook een nieuwe verplichting gekomen: het opnemen van een openbaarheidsparagraaf in de jaarlijkse begroting en verantwoording (artikel 3.5 Woo). Openheid en transparantie zijn essentieel voor het vertrouwen tussen inwoners en de gemeente. Inwoners worden daarin gesterkt door de informatie die de gemeente beschikbaar stelt. De toegang tot publieke informatie, zonder daarbij een belang te hoeven stellen, is sinds de invoering van de Woo een expliciet recht geworden. Tijdens het produceren van informatie moet dus al rekening worden gehouden met de publicatie ervan. Dit vraagt om een cultuurverandering rond de omvang met informatie en om goede informatiehuishouding. De Woo bevat twee hoofdonderdelen: actieve openbaarmaking en passieve openbaarmaking. Op deze twee onderdelen zal hieronder worden ingegaan.

Actieve openbaarmaking is een nieuw verplicht onderdeel in de Woo. Om duidelijkheid en transparantie te vergroten, is het de bedoeling dat overheden zelf actief documenten openbaar gaan maken. De Woo bevat 11 informatiecategorieën die actief openbaar moeten worden gemaakt. Deze actieve openbaarmaking heeft een gefaseerde inwerkingtreding. De verplichtingsdata per informatiecategorie stelt het Rijk vast. In 2022 zijn geen verplichtingen vastgesteld voor het actief openbaar maken. Zicht op inwerkingtreding van de eerste informatiecategorieën is er nog niet. Van belang is dat onze gemeentelijke informatiehuishouding op orde is en dat er inzicht wordt verkregen in de benodigde (aanpassingen van de) IT-voorzieningen. Onze gemeentelijke informatie moet, ongeacht de vorm, op een geordende en toegankelijke manier worden bewaard. Op onze gemeentelijke website wordt al veel informatie geplaatst. Zo zijn de vergaderstukken van de gemeenteraad toegankelijk en kan online een raadsvergadering live worden gevolgd. De openbare besluitenlijst van het college van burgemeester en wethouders wordt op de website gepubliceerd. Uiteindelijk moet de Woo ervoor zorgen dat overheidsinformatie beter vindbaar, uitwisselbaar, eenvoudig te ontsluiten en goed te archiveren is.

Passieve openbaarmaking is het op verzoek documenten openbaar maken voor een ieder. Dit wordt ook wel een Woo-verzoek genoemd (voorheen Wob-verzoek). Iedereen kan, zonder een belang te hoeven stellen, vragen om documenten over een bepaald onderwerp openbaar te maken. Het gaat hierbij om bestaande documenten, opgemaakt of ontvangen door de gemeente. In 2022 is gewerkt aan het verbeteren en vastleggen van het proces voor het afhandelen van Woo-verzoeken. Dit zorgt voor een kwalitatief betere en snellere afhandeling. Daarnaast is de informatievoorziening over de Woo op onze gemeentelijke website uitgebreid. Naast de kanalen e-mail en post, kan een Woo-verzoek ook worden ingediend via een elektronisch formulier op onze gemeentelijke website. Tot slot is er voldaan aan de wettelijke eis om een Woo-contactpersoon aan te stellen.

Sinds de invoering van de Woo, is het aantal verzoeken gestegen. In 2021 zijn in totaal 14 Wob-verzoeken ingediend, terwijl in 2022 in totaal 43 verzoeken zijn ingediend.  Met een ruime verdubbeling in verzoeken is het duidelijk dat de Woo leeft onder onze inwoners en het recht op overheidsinformatie veelvuldig gebruikt wordt. Doordat de Woo op 1 mei 2022 inwerking is getreden, kennen we in 2022 zowel Wob-verzoeken als Woo-verzoeken. Verzoeken ingediend van januari tot en met  april heten nog Wob-verzoeken. Verzoeken die zijn ingediend vanaf mei heten Woo-verzoeken. Hieronder zijn de in 2022 afgehandelde Wob- en Woo-verzoeken weergegeven per team of programma. We zien een stijging in het aantal Woo-verzoeken over actuele onderwerpen die spelen in onze gemeente, bijvoorbeeld de opvang van Oekraïense vluchtelingen.

Gemeenten werken steeds meer en steeds vaker samen met andere organisaties. Taken worden uitbesteed via inkoop, uitgevoerd met een subsidie of worden via verbonden partijen uitgevoerd. Als gemeente zijn wij verantwoordelijk voor de aansturing van en controle op deze verbonden partijen. 

In de afgelopen jaren we binnen de kaders van wet en regelgeving de vastgestelde ruimtelijke visie willen realiseren door middel van faciliteren grondbeleid. De omvangrijke (financiële) inspanningen die wij hebben gedaan om het risicoprofiel van het 'gemeentelijk grondbedrijf' tot aanvaardbare risico's te reduceren, hebben hun vruchten afgeworpen. Onze financiële risico's zijn fors teruggelopen en het "grondbedrijf"kent naar ons oordeel een alleszins aanvaardbaar en voor ons behapbaar risicoprofiel. Dat neemt niet weg , dat de gemeente nog steeds een aantal risicodragende grondposities in ontwikkeling heeft, lopende ontwikkelafspraken met private partijen heeft gemaakt die ook nu nog nakoming behoeven. Daarnaast zal de uitwerking van de Woonvisie 2021+ Bouwen aan de toekomst welke op 7 december 2021 is vastgesteld, van invloed zijn op deze plannen. De woonvisie is uiterst ambitieus, er is actie nodig om te zorgen voor voldoende en toekomstbestendige woonruimte voor onze inwoners.

In de gemeentelijke Nota Grondbeleid is onze visie op het gebied van grondbeleid als volgt verwoord: Binnen de kaders van wet- en regelgeving  willen wij de vastgestelde ruimtelijke visie realiseren door middel van faciliterend grondbeleid.

Door middel van het grondbeleid willen wij bijdragen aan de volgende ruimtelijke doelstellingen:

• het komen tot een evenwichtige ontwikkeling van woningbouw;-
• het realiseren van werkgelegenheid door het ontwikkelen van industrieterreinen;
• het geven van een kwaliteitsimpuls aan de leef-, woon- en werkomgeving.

De uitwerking van de Woonvisie 2021+ Bouwen aan de toekomst welke op 7 december 2021 is vastgesteld, is van invloed op ons beleid.

Op dit moment is er genoeg grond in bezit van de gemeente, woningcorporatie of van projectontwikkelaars om de  groei-ambitie te realiseren. Grootschalige grondverwerving is daarom op dit moment niet nodig. We sluiten een actieve grondpolitiek echter niet uit als ontwikkelingen hier om vragen.

In het afgelopen jaar hebben de volgende grondtransacties plaatsgevonden:

In  de uitvoering van de woonvisie is door een ernstig tekort aan menskracht en de gevolgen van de oorlog in Oekraïne, de energie-, stikstof- en wooncrisis vertraging opgelopen in de al lopende woonplannen en lokale wooninitiatieven. Complexe projecten als ontwikkeling nieuwe woonwagenlocaties en ontwikkelen van instrumentarium zijn opgepakt, maar nog niet afgerond. Wel zijn het beleidskader flexwonen en de meerjarige prestatieafspraken met de corporaties vastgesteld. 

De in deze tabel opgenomen aantallen zijn de in de grondexploitaties opgenomen kavels. De aantallen kunnen afwijken van het huidige aanbod in verband met de faseringen in sommige plannen en als gevolg van actualisatie die volgt uit de woonvisie.

Woningbouw

De woonvisie 2021+ en de daaruit voortvloeiende ambitie om te zorgen voor voldoende en toekomstbestendige woonruimte voor onze inwoners heeft er toegeleid dat de eerder uitgestelde plannen zoals Sleen Jongbloed en  Ossehaar fase C  zijn opgepakt.

In Sleen Jongbloed zijn  in 2022  11 bouwkavels verkocht. De aktepassering van 7 bouwkavels moet nog plaats vinden. Voor de ontwikkeling van Ossehaar fase C is gestart met het opstellen van een nieuw bestemmingsplan. Molenakkers II volgt in 2023. 

Bedrijventerreinen

In het afgelopen jaar zijn bijna alle kavels op de bedrijventerreinen verkocht of liggen onder optie. Er is dus geen sprake van actieve verkoop, 

In 2022 is gestart met een onderzoek om te kijken naar uitbreiding van de huidige bedrijventerreinen of de mogelijkheid van nieuwe terreinen. Dit onderzoek heeft inmiddels geleid tot een eerste verkenning en wordt nu verder uitgewerkt.

Risicobeheersing
Aan het voeren van een actief grondbeleid zijn risico’s verbonden. In algemene zin onderkennen wij de volgende risico’s:
• de grond voldoet niet aan de wensen van de toekomstige gebruiker (wonen, recreëren, industrie, werken);
• de geplande verkoopprijzen zijn niet haalbaar;
• de tijdsplanning is niet haalbaar;
• het tijdstip van aankoop ten opzichte van de planontwikkeling;
• de kwaliteit van de gerealiseerde gronden/het openbaar gebied is onvoldoende.
 
De belangrijkste instrumenten die wij hanteren om deze risico’s te inventariseren en tot een aanvaardbaar niveau terug te dringen zijn:
• de exploitatieopzet; wij maken gebruik van een in de tijd uitgezette schatting van opbrengsten en kosten per project op basis van te realiseren onderdelen;
• een scenarioanalyse; door het benoemen van criteria voor de grondexploitaties is het mogelijk om door middel van een scenarioanalyse voortdurend de effecten te meten van externe  ontwikkelingen en risico’s;
• planning & control; een doorlopende analyse van projectkansen en -risico’s is nodig om aanpassingen in planning, kwaliteit en kosten tijdig te kunnen maken. Een periodieke financiële analyse van gerealiseerde en verwachte kosten en opbrengsten om tijdig bij te kunnen sturen is hier een onderdeel van;
• omgevingsanalyse; wij maken onder andere gebruik van onderzoeken omtrent ruimtelijke haalbaarheid, bevolkingsgroei en -samenstelling, woningbehoefte en marktprijzen om onze uitgangspunten in de exploitatieopzetten te onderbouwen.
 
De risico’s binnen de grondexploitaties bepalen wij op basis van de volgende  onderdelen:
1. Marktrisico
Dit risico wordt bepaald door voor alle in exploitatie genomen  plannen een negatief scenario te bepalen. Hierin worden factoren als verkooptempo en prijsniveau veranderd en worden de gevolgen ervan, indien deze leiden tot een negatief resultaat, als risico opgenomen. Dit is bepaald door voor alle plannen door te rekenen wat het betekent als alle verkopen drie jaar worden uitgesteld. Dit komt neer op een risico van in totaal € 870.000.

2. Indicatoren uit de grondexploitaties
Door het veranderen van rente en inflatie in onze grondexploitatiemodellen kan het resultaat veranderen. Het verhogen van de rente en de inflatie en het verlagen van de prijsstijgingen van de opbrengsten leiden samen tot een lager resultaat. Dit komt neer op een risico van € 194.000.

3. Projectspecifieke risico’s
Naast de marktrisico’s en de risico’s van verandering van rente en inflatie kunnen zich in projecten risico’s voordoen die specifiek betrekking hebben op het project. Deze worden op de volgende manier bepaald. Eerst wordt de mogelijke schade per project bepaald. Deze wordt bepaald door de volgende formule:

Schade = (kans op een onverwachte gebeurtenis met schade) x schadebedrag.

De risico’s die kunnen ontstaan hangen samen met de demografische ontwikkelingen in onze gemeente. Deze kunnen voor meerdere projecten aanzienlijke gevolgen hebben. Zowel in volume als in soort woningen die mogelijk niet gebouwd gaan worden. Hierdoor wordt ook de onderliggende grond niet verkocht. Daarnaast bestaat het risico dat de gronden op werklocaties niet matchen met de vraag vanuit de markt waardoor wij terreinen niet meer kunnen verkopen en bestaat een risico op het niet realiseren van de gehanteerde verkoopprijzen.
De risico’s in woningbouwprojecten nemen het grootste deel van de projectrisico’s voor hun rekening. Het totaal van de projectrisico’s komt neer op € 180.000. Zoals eerder aangegeven kan de herijking van de woonvisie in de toekomst ook effect hebben op de gemeentelijke grondexploitaties.
De bovenstaande risico’s zijn bepaald door voor ieder risico-onderdeel te bekijken hoeveel verlies ontstaat indien het worst-case scenario zich voordoet. De bovenstaande risico’s bedragen in totaal € 1.244.000.

Voor de komende jaren biedt de woonvisie en het lopende onderzoek naar  uitbreiding van de huidige bedrijventerreinen of de mogelijkheid van nieuwe terreinen  de basis voor de ontwikkelstrategie voor de gemeentelijke grondexploitaties/projecten  om de gemeentelijke grondpositie te versterken en beheersbaar te houden.